تاکتیک بنگاه ها برای مقابله با بحران

سایه جنگ 12 روزه همچنان بر دورهمی های بخش خصوصی سایه افکنده است. به گونه ای که روز گذشته دو نشست همزمان در دو اتاق ایران و تهران برگزار شد که در هر دو، محور اصلی صحبت ها به آثار اقتصادی جنگ و انتظارات بخش خصوصی در دوران پساجنگ اختصاص یافت. از یک سو به فعالیت ها و همسویی بخش خصوصی در بحران 12 روزه اشاره شد و از سوی دیگر فعالان اقتصادی به بیان آنچه از دولت انتظار دارند پرداختند.

در عین حال طی یک نظرسنجی از 119 فعال اقتصادی، تاکتیک بنگاه ها برای مقابله با بنگاه ها مورد بررسی قرار گرفت.

پیش از این معاون اول رئیس جمهوری در تاریخ 24 تیرماه امسال اعلام کرده بودکه «بخش خصوصی و تولید و توزیع کالاهای اساسی و مورد نیاز مردم در جنگ 12 روزه نگاهی به طلب خود از دولت نداشت و طبق گزارش ستاد تنظیم بازار مستقل از مطالبات بدون طی مراحل قانونی به درخواست های دولت جواب مثبت دادند.» اگرچه این جنگ تلخی هایی به دنبال داشت، اما بخش خصوصی توانست کارنامه خوبی از خود به جای گذارد. به نظر می رسد زمان آن رسیده که سیاست گذاران صدای این بخش را بشنوند و برای رفع مشکلات و چالش های اقتصادی آنها راهکارهای اثربخشی در پیش گیرند. راهکارهایی که تنها به تدوین و ابلاغ ختم نشود و تا مرحله اجرا نیز پیش برود.

تکرار چالش های قدیمی

از جمله مهم ترین دغدغه های فعالان اقتصادی در سال های گذشته «کاهش سرمایه گذاری جدید»، «عدم ورود سرمایه خارجی»، «ضعف در سرمایه درگردش»، «نااطمینانی از آینده»، «مشکلات مالی و مالیاتی»، «اصلاحات اقتصادی» و«بهبود محیط کسب و کار» است که موجب کاهش تاب آوری بنگاه های اقتصادی به خصوص بنگاه های کوچک و متوسط شده است. به گفته رئیس اتاق تهران در نشست روز گذشته هیات نمایندگان این اتاق، تداوم وضعیت تحریم هم شرایط را برای بنگاه ها نامساعدتر ساخته است. محمود نجفی عرب همچنین گفته است که نیاز است دولت به بخش خصوصی این اطمینان را بدهد که مسیر تصمیم گیری ها در راستای بهبود وضعیت جاری باشد.

سناریوهای پیش رو: در میانه صلح و جنگ

دیاکو حسینی، معاون مطالعات اقتصادی و آینده پژوهی اتاق تهران نیز در این نشست با اشاره به سناریوهای پیش روی کشور از جمله نه جنگ و نه صلح، جنگ اعم از کم شدت و پرشدت و همچنین توافق و صلح با مختصات جامع و محدود و همچنین دیگر سناریوهای محتمل گفت: «در شرایط نااطمینانی باید سیاست های مبتنی بر تاب آوری در دستور کار قرار گیرد که این سیاست ها شامل دو رویکرد حمایتی و فعالانه می شود.»

او در ادامه به آسیب پذیر های بالقوه در شرایط بحران اشاره و عنوان کرد: «زیرساخت های لجستیکی و پشتیبان زنجیره تامین، بازار کار و منابع انسانی، حکمرانی اقتصادی، زیرساخت های سایبری و سامانه های فناوری اطلاعات، زنجیره تامین صنعتی و تولید وابسته به واردات، نظام روانی و اجتماعی جامعه، کسب وکارهای کوچک و متوسط، بخش خدمات و تعاملات بین المللی از جمله بخش هایی است که در خط مقدم این آسیب پذیری قرار دارند.»حسینی افزود: «در عصر مناقشات فرسایشی و نااطمینانی های ممتد، تاب آوری صرف برای بقا کافی نیست؛ بلکه تاب آوری باید فعالانه، هدفمند و همراه با بازآفرینی جایگاه اقتصادی کشور در زنجیره های ارزش جهانی باشد. بر این اساس، راهبردهای مکمل باید در کانون توجه قرار گیرد که بازدارندگی غیرمستقیم از مسیر مشارکت بین المللی هوشمند از طریق سرمایه گذاری مشترک، اتصال به زنجیره های منطقه ای و استفاده از ائتلاف های تجاری برای کاهش ریسک تحریم پذیری و انزوا، بازآرایی زیرساخت های کلیدی و توزیع مجدد جغرافیایی دارایی ها از جمله توسعه کریدورهای تجاری جایگزین، تسهیل گمرکی، بازمهندسی لجستیک و ارتقای امنیت سایبری و همچنین بازتعریف نقش دولت، بنگاه و نهادهای واسط در حکمرانی تجارت خارجی با محوریت شفاف سازی، تسهیل گری، مشارکت پذیری و تمرکز بر ارتقای توان رقابتی بنگاه ها در محیط های پرریسک از جمله این راهبردهاست.»

رفتار بنگاه ها پس از جنگ

در یک نشست تخصصی دیگر که در اتاق بازرگانی ایران برگزار شد، گزارشی در خصوص بررسی چالش های اقتصادی کسب و کارها در دوره پس از جنگ در قالب یک نظرسنجی ارائه شد. 119 نفر از مدیران بنگاه ها در حوزه های تامین مالی، تامین منابع انسانی، مدیریت هزینه ها، مدیریت بازار، زنجیره تامین، حقوقی، بیمه و مالیات به 13 سوال پاسخ داده اند. سوال اول به راهکار برای تامین مالی پایدار در شرایط آتش بس بر میگردد که بیشتر پاسخ دهندگان عنوان کرده اند «به کاهش هزینه ها و مدیریت بدهی متکی هستیم» و «استراتژی چند مسیره منابع دولتی، خصوصی و سرمایه گذاری خارجی داریم». در سوال دوم به موضوع برنامه بنگاه ها برای حفظ و جایگزینی سرمایه انسانی کلیدی اشاره شده که اکثر پاسخ دهندگان اظهار کرده اند «به آموزش و ارتقای کارکنان فعلی متکی هستیم» و «نظام جایگزینی، ارتقای داخلی، جذب هدفمند و مشوق های ماندگاری طراحی کرده ایم». در سوال سوم از مدیران پرسیده شده که «چگونه هزینه ها را در فضای افزایش قیمت ها و فشارهای عملیاتی کنترل می کنید» و اغلب پاسخ داده اند «ساختار هزینه ای را بازمهندسی کرده و شاخص بهره وری را پایش می کنیم» و «کاهش هزینه های جاری را آغاز کرده ایم.»

تدابیر کسب و کارها در مقابل افت تقاضا

واکنش کسب و کارها نسبت به تغییر رفتار بازار و افت تقاضا سوال دیگر این نظرسنجی است که پاسخ اکثریت مدیران به آن «بازآرایی کل مدل فروش، رفتارشناسی بازار و ورود به بازارهای جایگزین» است. همچنین تدابیری که بنگاه ها در صورت اختلال در قراردادهای خارجی به کار می گیرند موضوع پنجمین سوال است که بیشترین پاسخ به گزینه «مذاکره مجدد با طرف مقابل» برمی گردد. رفتار بنگاه ها در مقابل ریسک های ارزی، ترانزیتی و لجستیکی بین المللی محتوای سوال ششم این نظرسنجی بود که بیشتر صاحبان کسب و کار عنوان کرده اند «راهبرد تاب آوری زنجیره تامین و سیستم ارزیابی ریسک داریم». تمهیدات در خصوص پوشش بیمه ای ناکافی در بحران ها نیز محتوای سوال دیگری بود که نیمی از پاسخ دهندگان به دو گزینه «به روز رسانی بیمه نامه ها» و «اعمال سازوکارهای ترکیبی شامل بیمه، صندوق های خسارت و ذخایر اضطراری» اشاره کرده اند.

بازار داخلی جایگزین بازار صادراتی؟

رفتار مالی بنگاه ها در صورت اعمال مالیات اضطراری هشتمین سوال نظرسنجی مذکور است که اغلب پاسخ دهندگان به ناتوانی از پرداخت چنین مالیاتی اشاره کرده اند. برنامه کسب و کارها برای افزایش تاب آوری سوال دیگری از این پرسشنامه است که اکثر پاسخ دهندگان عنوان کرده اند تمهیداتی برای مقابله با اختلالات کوتاه مدت داریم. همچنین برنامه جامع تاب آوری را طراحی و عملیاتی کرده ایم.

واکنش کسب و کارها در صورت بسته شدن مسیرهای صادراتی چیست؟ مدیران بنگاه ها در پاسخ به این سوال به هدف قرار دادن بازار داخلی به طور موقت و یافتن مسیرهای جایگزین اشاره کرده اند. میزان انطباق پذیری سریع سازمان یا بنگاه با بحران نیز محتوای سوال دیگری است که در این باره مدیران گفته اند ساختار سازمانی بحران محور و تصمیم گیری چابک داریم و برخی فرآیندها نیز چابک شده اند. علاوه بر این، بیش از نیمی از مدیران پاسخ دهنده عنوان کرده اند که برای حفظ رابطه با مشتری و برند در شرایط بحران، ارتباط با مشتریان کلیدی را حفظ کرده اند. همچنین بیش از 30 درصد مدیران عنوان کرده اند که اختلال شدید در عملکرد کسب و کار و توقف فرآیندهای کلیدی در پی اختلالات ناشی از جنگ 12 روزه اخیردر حوزه فناوری اطلاعات ایجاد شده است.

عبور از بحران با تاب آوری فعال و حکمرانی همسو

تصویر به دست آمده از نظرسنجی و تحلیل های کارشناسی، دو واقعیت را پررنگ می کند: اول، بخش خصوصی ایران، با تمام محدودیت ها، در حال توسعه تاکتیک های انطباقی و تاب آور در حوزه های مالی، منابع انسانی، بازار و زنجیره تامین است. دوم، و شاید مهم تر، چالش های ساختاری عمیق و محیط ناپایدار کسب وکار، همچنان بزرگ ترین تهدید برای پایداری این تاب آوری است.جنگ 12 روزه آزمونی سخت بود که بنگاه ها در آن نمره قبولی گرفتند. اما جنگ اقتصادی فرسایشی کنونی، نیازمند پاسخی متفاوت و بنیادی تر است. آینده اقتصادی ایران در گرو تبدیل این تاب آوری واکنشی به یک تاب آوری فعال و آینده ساز است. نبردی که پیروزی در آن مستلزم هماهنگی بی سابقه بین سیاست گذار و مجری اقتصاد - یعنی بخش خصوصی - است.

منبع: روزنامه ایران