شواهد و دادههای جدید از سازمانهای هواشناسی جهانی نشان میدهد که پدیده النینو، در حال نزدیک شدن به منطقه است و ممکن است تاثیرات مهمی بر وضعیت اقلیمی ایران به خصوص در نیمه دوم سال ۱۴۰۴ داشته باشد. این پیشبینیها بر اساس مدلهای جهانی و تحلیلهای اقلیمی سازمانهایی مانند NOAA و ECMWF صورت گرفته و تغییرات آب و هوایی قابل توجهی را به همراه خواهد داشت.
پیشبینی بارندگیهای شدید در جنوب و شرق کشور
بررسی الگوی اقلیمی سالهای گذشته که با پدیده النینو همراه بوده است (مانند سالهای ۱۹۹۷-۱۹۹۸ و ۲۰۱۵-۲۰۱۶)، نشاندهنده افزایش بارشهای شدید و رگباری در بخشهای جنوبی، جنوبغربی و شرقی ایران است. استانهایی همچون خوزستان، فارس، بوشهر، هرمزگان، کرمان، سیستان و بلوچستان و کهگیلویه و بویراحمد، در ماههای آبان، آذر و دی احتمالا به طور قابل توجهی بارندگی بیشتری را تجربه خواهند کرد.
این بارشها به ویژه در حوضههای آبریز رودخانههای جنوب و جنوبشرق کشور ممکن است به وقوع سیلابهای ناگهانی منجر شود. از طرف دیگر، افزایش باران در مناطق مرکزی و شرقی ایران فرصت مهمی برای احیای منابع زیرزمینی و تالابهای خشک شده ایجاد خواهد کرد.
در مقابل، مناطق شمالی کشور مانند سواحل دریای خزر، احتمالاً با کاهش بارندگی و افزایش دمای هوا روبرو خواهند شد که این تغییرات میتواند مشکلاتی در مدیریت منابع آبی و برنامهریزیهای زراعی این مناطق ایجاد کند.
زمستان گرمتر از نرمال و چالشهای جدید
مدلهای میانمدت هواشناسی نشان میدهند که زمستان پیشرو در مناطق گوناگون ایران گرمتر از حالت نرمال خواهد بود. به عبارت دیگر، میانگین دمای هوا حدود ۱ تا ۲ درجه بیشتر از سطح معمول خواهد بود. این افزایش دما باعث کاهش بارش برف در ارتفاعات زاگرس و البرز و تبدیل آن به بارش باران میشود.
تغییر در نوع بارش (از برف به باران) میتواند ذخایر آبی ایران مانند سدهای کرج، لار و زایندهرود را تحت تاثیر قرار دهد. این تغییرات ذخایر برفی کشور که منبع آبی مهمی برای فصلهای آینده به شمار میآید، به صورت مستقیم کاهش میدهند.
مخاطرات اقلیمی و چالشهای مدیریتی
پدیده النینو با خود مخاطراتی را به همراه خواهد داشت که نیازمند مدیریت جدی و هماهنگی میان دستگاههای اجرایی است. از جمله این مخاطرات میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
سیلابهای گسترده در جنوب و جنوبشرق ایران به دلیل بارندگیهای ناگهانی و شدید
کاهش ذخایر برفی و اثرات آن بر تامین آب برای فصلهای گرم آینده
احتمال آسیب دیدن زیرساختهای شهری و روستایی در مناطق دارای وضعیت زیرساختی ضعیف
کاهش بهرهوری کشاورزی در مناطق شمال کشور در پی کاهش بارندگی و افزایش دما
اقدامات و توصیههای مدیریتی
با تمام مخاطراتی که پدیده النینو ممکن است ایجاد کند، میتوان به آن به عنوان فرصتی برای مدیریت منابع طبیعی و بازسازی اکوسیستمهای آسیب دیده نگاه کرد. اقدامات پیشنهادی در این خصوص عبارتند از:
دستگاه اجرایی اقدام پیشنهادی
|
سازمان مدیریت بحران |
آمادگی برای مدیریت سیلابها و پیشگیری از خسارات احتمالی |
وزارت جهاد کشاورزی |
بهروزرسانی الگوی کشت زمستانه با توجه به احتمال تغییرات اقلیمی |
شرکت مدیریت منابع آب ایران |
طراحی برنامه جامع برای ذخیرهسازی آب سدها و مدیریت منابع زیرزمینی |
نتیجهگیری: فرصتهای پیشرو با مدیریت بهینه
پاییز و زمستان سال ۱۴۰۴ با چالشها و فرصتهای ناشی از پدیده النینو همراه خواهد بود. مدیریت منابع آبی، کاهش خسارات ناشی از سیلابها و افزایش بهرهوری مناطق کشاورزی، نیازمند هماهنگی موثر میان نهادها و دستگاهها است.
در صورتی که کشور بتواند با دیدگاهی علمی و مدیریتی از تغییرات اقلیمی النینو بهرهبرداری بهینه کند، بسیاری از مشکلات زیستمحیطی کنونی به فرصتی برای بازسازی منابع طبیعی تبدیل خواهد شد./ فارس