جایگاه زنان در آثار سعید روستایی/ بازنمایی واقعیت یا کلیشه؟

مهناز در فیلم "زن و بچه": نماد زنی قربانی و نگران

در فیلم زن و بچه، مهناز با بازی پریناز ایزدیار نقش زنی را ایفا می‌کند که در تلاش برای حفظ حقوق فرزندانش، تمام زندگی خود را وقف می‌کند. مهناز نه‌تنها مسئولیت نگهداری از خواهر کوچکش مهری را برعهده دارد، بلکه در غیاب همسرش، مسئولیت تربیت دختر کوچک و پسر نوجوانش را نیز به دوش می‌کشد. پسر نوجوانش به نام علیار، شخصیتی قلدر و مسلط دارد که نمایانگر باقی‌مانده‌های فرهنگ مردسالاری در جامعه است. این شخصیت جلوه‌ای از مردان آینده‌ای است که همچنان در ساختار ناهنجار قدرت‌محوری مردان اسیرند.

ابدی شدن کلیشه‌ها در "ابد و یک روز"

فیلم ابد و یک روز از آثار شاخص سعید روستایی، نمونه دیگری از پرداختن به نقش زنان در ساختارهای مردسالار را نشان می‌دهد. سمیه، دختر جوانی است که باید به خواسته برادرش تن دهد. او مجبور است برای خروج خانواده‌اش از شرایط سخت اقتصادی، با مردی افغانستانی ازدواج کند. این تصمیم نشان‌دهنده فداکاری‌هایی است که زنان برای تحقق خواسته‌های مردانه باید انجام دهند.

زنان در "متری شیش و نیم": قربانی بازی‌های کثیف

در فیلم متری شیش و نیم، الهام با بازی پریناز ایزدیار، شخصیتی را بازی می‌کند که در دام روابط پیچیده و معامله‌های مواد مخدر گرفتار شده است. این شخصیت الگویی از زنانی را بازنمایی می‌کند که برای دستیابی به پول، حاضر به پذیرفتن شرایط دشوار می‌شوند.

لیلا در فیلم "برادران لیلا": زنی مبارز اما قربانی

فیلم برادران لیلا بار دیگر توجه خود را به رنج‌هایی که زنان در یک جامعه مردسالار تحمل می‌کنند، معطوف می‌کند. لیلا، شخصیت اصلی این فیلم، به‌دلیل محدودیت‌هایی که از سوی خانواده و پدرش اعمال می‌شود، نمی‌تواند زندگی مستقلی داشته باشد. تصمیم‌های مردانه و برخی اعمال جاه‌طلبانه برادرانش، جایگاه او را به عنوان زنی قربانی و صرفاً ناظر فرو می‌کاهد.

نقش مادران: شاهدان خاموش در حاشیه

در آثار سعید روستایی، مادران نیز غالباً نقشی حاشیه‌ای و کم‌اهمیت دارند. در فیلم زن و بچه، مادر خانواده که هم‌زمان شاغل و خانه‌دار است، تلاش‌هایی جهت ایستادگی در برابر مشکلات می‌کند، اما در نهایت به برگزاری مراسم ازدواج دختر کوچکش تن می‌دهد. همین الگو در فیلم برادران لیلا نیز دیده می‌شود؛ مادری که صرفاً به داشتن یک عکس خانوادگی در گوشه خانه راضی می‌شود و در مقابل استبداد مردان خانواده هیچ توانی ندارد.

نهایتاً، تکرار الگوهایی نظیر فریب، سوگواره و قربانی کردن زنان، تبدیل به یکی از عناصر اصلی فیلم‌های روستایی شده است. این عناصر اگرچه توانسته‌اند تصویری از وضعیت اجتماعی زنان ارائه دهند، اما نیازمند تجدیدنظر هستند تا به عمق بیشتری در تحلیل شخصیت‌ها دست یابند.