احتمال حمله مجدد اسرائیل به ایران با فعال‌سازی مکانیسم ماشه / جنگ نزدیک است؟
اقتصاد ایرانی: احتمال فعال‌سازی مکانیسم ماشه توسط کشورهای اروپایی و صدور حکم نقض تعهدات هسته‌ای ایران از سوی شورای حکام، تنش‌ها را در منطقه افزایش داده و گمانه‌زنی‌ها درباره حمله احتمالی اسرائیل به تأسیسات هسته‌ای ایران را تقویت کرده است.
در روزهای گذشته، انتشار خبری از رسانه غیررسمی Terror Alarm در خصوص تصمیم شورای حکام آژانس بین‌المللی انرژی اتمی مبنی بر شناسایی ایران به عنوان ناقض تعهدات هسته‌ای، نگرانی‌هایی را پدید آورده است. این اولین بار طی دو دهه اخیر است که چنین اتهامی علیه ایران مطرح می‌شود. طبق گزارش این رسانه، چنین تصمیمی می‌تواند به‌عنوان گامی کلیدی در تسهیل مسیر برای حمله احتمالی اسرائیل به تأسیسات هسته‌ای ایران در نظر گرفته شود.
آیا زمان فعال شدن مکانیسم ماشه فرارسیده است؟
با تشدید این تحولات، موضوع مکانیسم ماشه یا همان Snapback Mechanism به یکی از مسائل مهم درمیان تحلیلگران حقوق بین‌الملل تبدیل شده است. در همین راستا، شعیب بهمن، کارشناس برجسته مسائل روسیه، عنوان کرد که علی‌رغم تلاش‌های چشمگیر اروپاییان برای فعال‌سازی مکانیسم ماشه، روسیه و چین چنین اقدامی را فاقد مشروعیت قانونی می‌دانند. او اظهار کرد: «این مکانیسم به گونه‌ای طراحی شده که مخالفت چین و روسیه تأثیری در اجرای آن نخواهد گذاشت، چرا که فرآیند کاملاً مطابق با مفاد برجام تعیین شده است. یعنی با شروع روند توسط اروپاییان، نهایتاً همه تحریم‌های تعلیق‌شده دوباره برمی‌گردند.»
نگاهی ساده به مکانیسم ماشه
مکانیسم ماشه یا اسنپ‌بک، یکی از عناصر کلیدی توافق هسته‌ای برجام و قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت سازمان ملل محسوب می‌شود. بر اساس این ساختار:
اگر یکی از اعضا مدعی شود ایران به‌طور جدی به تعهدات خود پایبند نبوده، فرآیند بازگشت تحریم‌ها بلافاصله آغاز می‌شود.
این فرآیند معمولاً ظرف ۳۰ روز به نتیجه می‌رسد، مگر اینکه قطعنامه جدیدی برای توقف آن تصویب شود.
علاوه بر این، حتی کشورهای عضو دائم شورای امنیت نیز که حق وتو دارند (مانند آمریکا، روسیه و چین)، نمی‌توانند مانع بازگشت خودکار تحریم‌ها شوند؛ چرا که صرفاً نیاز به ادعای تخلف از سوی یک عضو است.
نظرهای متفاوت درباره مشروعیت مکانیسم ماشه
با خروج آمریکا از برجام در سال ۲۰۱۸، یک سوال اساسی مطرح شد: آیا ایالات متحده همچنان می‌تواند از حق خود برای اعمال مکانیسم ماشه استفاده کند؟ مقام‌های واشنگتن معتقدند که از آنجایی که در شکل‌گیری قطعنامه ۲۲۳۱ نقش داشته‌اند، همچنان این حق را دارند. اما ایران، روسیه، چین و حتی برخی کشورهای اروپایی این نظر را رد کرده و باور دارند که ایالات متحده با خروج از برجام، جایگاه خود را از دست داده است.
با توجه به این شرایط و در حالی که آژانس بین‌المللی انرژی اتمی ایران را ناخلف در تعهداتش اعلام کرده، احتمال بازگرداندن تحریم‌ها بیش از گذشته جدی شده است. فعال شدن مکانیسم ماشه سرنوشت روابط ایران با شورای امنیت را دستخوش تغییرات بنیادی خواهد کرد.
