بحران آب/ نیم‌قرن مدیریت غلط منابع
مجید سلیمی‌بروجنی
اقتصاد ایرانی: بحران آب در ایران حاصل ده‌ها سال مدیریت نادرست منابع آبی است؛ ضعف نهادهای مسئول، نبود تعریف درست از حقوق آب و روش‌های ناکارآمد بهره‌برداری از منابع، چالش تاریخی کم‌آبی کشور را تشدید کرده است.
پیشینه بحران و هشدارهای پیشین
حدود ۷۵ سال پیش، گزارش گروه مشاوران هاروارد به مشکلات بسیار زیادی در مدیریت منابع آبی کشور اشاره کرد. آن‌جا نیاز به تعریف حقوق مشخص برای آب، تعیین حقابه‌ها و روش‌های بهینه بهره‌برداری از منابع مورد تاکید قرار گرفت. این گزارش حتی درباره خطر تخلیه منابع آب زیرزمینی و برداشتن بیش از اندازه از چاه‌ها هشدار داد. زاینده‌رود، گاوخونی، مهارلو، بختگان، پریشان و بسیاری از دیگر منابع آب کشور، اکنون به خشکی کامل رسیده‌اند.
تغییرات اقلیمی و وضعیت زیست‌محیطی
فلات مرکزی ایران به‌عنوان نمونه‌ای بارز، به دلیل مدیریت نامناسب منابع و پیامدهای تغییرات اقلیمی، تحت تاثیر شدید قرار گرفته است. متوسط دمای تابستان در مناطق مختلف کشور به بیش از ۵۰ درجه سانتیگراد رسیده و زمستان‌های کم‌بارش و غیرقابل پیش‌بینی وضعیت بحرانی را تشدید کرده‌اند.
جدول: منابع آب تهران و وضعیت کنونی
منبع آب وضعیت| سد لتیان | خشک و فاقد ذخیره |
| سد کرج | خشک و خالی |
| سد لار | خشک و وابسته به چاه‌های عمیق |
چالش‌های شهری و مدیریت منابع
تهران به‌عنوان پایتخت ایران، دیگر شهری مناسب برای زندگی نیست. اقلیم خشک، تهی شدن منابع، عدم مدیریت پایدار و توسعه غیر اصولی صنعتی و کشاورزی تأثیر عمیقی بر وضعیت زیست‌محیطی این منطقه گذاشته است.
سیاست‌های حکمرانی آب و پیامدها
شواهد نشان می‌دهد که عدم وجود سیاست‌های اصولی و تصمیمات ناکارآمد دولت‌ها در طی دهه‌های گذشته، بحران‌های جدی آب و زیست‌محیطی را رقم زده است. در کشور ما، آب هنوز به‌طور کامل ارزش‌گذاری نشده است و الگوهای کشت به‌صورت غیرمنسجم اجرا می‌شوند که پیامدهای اجتماعی و زیست‌محیطی فراوانی به دنبال داشته است.
پیامدها
فرونشست زمین
خشک شدن تالاب‌ها
کاهش کیفیت آب‌های زیرزمینی
اعتراضات اجتماعی در استان‌های کم‌آب
راه‌حل‌های پیشنهادی
برای مقابله با بحران آب، لازم است تغییرات اساسی در بخش‌های مختلف انجام شود. استفاده از فناوری‌های نوین چون آبیاری قطره‌ای و ارزیابی دقیق زیست‌محیطی پیش از توسعه صنایع آب‌بر، گزینه‌های منطقی و کارآمد هستند. همچنین مدیریت منابع به‌صورت جامع و استفاده از تجارب جهانی، ضروری به نظر می‌رسد.
مثال کشورهای موفق در مدیریت آب
برخی کشورهای منطقه و جهان توانسته‌اند با ایجاد بازار آب و بهره‌برداری از فناوری‌های پیشرفته، بهره‌وری منابع آبی خود را چندین برابر افزایش دهند. مطالعه و الگوبرداری از این کشورها، فرصت خوبی برای بهبود وضعیت آب ایران فراهم می‌کند.
