تاثیر مکانیسم ماشه بر اقتصاد و تجارت ایران و اروپا

کاهش سهم اروپا در تجارت خارجی ایران

واقعیت این است که اروپا سال‌هاست ایران را عملاً تحریم کرده و روابط تجاری دو طرف در حداقل حالت خود قرار دارد. کل مبادلات تجاری بین ایران و اروپا در سال گذشته به حدود ۶ میلیارد دلار رسید، در حالی که حجم کل تجارت خارجی ایران از مرز ۲۰۰ میلیارد دلار عبور کرده است. سهم اروپایی‌ها از صادرات ایران، یعنی درآمدهای ارزی کشور، کمتر از یک درصد است.

ایران در سال گذشته حدود ۱۱۵ میلیارد دلار درآمد نفتی و غیرنفتی کسب کرد، در حالی که کل صادرات ایران به اروپا تنها ۸۰۰ میلیون دلار بود؛ یعنی سهم اروپا حدود ۷ صدم درصد است.

مقایسه تجارت ایران با چین و روسیه در مقابل اروپا

سهم اتحادیه اروپا از تجارت خارجی ایران به طور مداوم کاهش یافته است. در سال گذشته، حجم تجارت غیرنفتی ایران به ۱۳۱ میلیارد دلار رسید که از این میزان، تنها ۳۳ میلیارد دلار با چین و حدود ۲.۴ میلیارد دلار آن با روسیه بوده است. این در حالی است که کل صادرات ایران به اروپا در سال ۱۴۰۳ کمتر از یک میلیارد دلار بود. روسیه به تنهایی بیش از یک میلیارد دلار کالا از ایران وارد کرده است؛ به این ترتیب، درآمد حاصل از صادرات به کل کشورهای اروپایی از روسیه کمتر بوده است.

به طور کلی، اروپا تنها سهم کمتر از یک درصدی در درآمدهای ارزی ایران دارد. میزان واردات ایران از اتحادیه اروپا نیز در سال گذشته به حدود ۶ میلیارد دلار کاهش یافته است، در حالی که ایران از چین نزدیک به ۲۰ میلیارد دلار واردات دارد.

اگر واردات نفت چین از ایران را که سال گذشته بیش از ۶۰ میلیارد دلار بوده حساب کنیم، حجم تجارت دوجانبه ایران و چین به بیش از ۹۰ میلیارد دلار می‌رسد که حدود ۱۵ برابر کل تجارت ایران و اروپا است.

مقایسه آمار تجارت ایران با شرکای خارجی

کشور/منطقه حجم واردات به ایران (میلیارد دلار) حجم صادرات ایران (میلیارد دلار) مجموع تجارت (میلیارد دلار)

چین	۲۰	۷۰	۹۰
روسیه	۱.۴	۱	۲.۴
اتحادیه اروپا	۶	۰.۸	۶.۸

تجارت رو به کاهش ایران و اروپا

مبادلات تجاری بین ایران و اتحادیه اروپا در ۵ ماه نخست سال ۲۰۲۵ با کاهش ۱۸ درصدی به یک میلیارد و ۶۰۰ میلیون یورو رسید. مرکز آمار کمیسیون اروپا (یورو استات) گزارش داده که صادرات اتحادیه اروپا به ایران در این مدت افت ۲۱ درصدی داشته و از یک میلیارد و ۶۱۰ میلیون یورو به یک میلیارد و ۲۶۰ میلیون یورو کاهش یافته است.

واردات اتحادیه اروپا از ایران نیز کاهش کمتری، حدود ۳ درصد، داشته و از ۳۵۰ میلیون یورو به ۳۴۰ میلیون یورو رسیده است. در نتیجه، مبادلات تجاری ایران و اروپا در این بازه زمانی به رقم یک میلیارد و ۶۰۰ میلیون یورو رسیده است که نسبت به مدت مشابه سال گذشته افت قابل توجه ۱۸ درصدی داشته است.

تقویت روابط تجاری ایران با روسیه

براساس آمار گمرک، در سال ۱۴۰۳، روسیه در میان ۱۰ شریک اصلی تجاری ایران قرار داشته و حجم کل مبادلات دو کشور به ۲ میلیارد و ۴۷۰ میلیون دلار رسیده است. بر این اساس، روسیه نهمین مقصد صادراتی ایران و هفتمین مبدأ واردات ایران بوده است.

نتیجه‌گیری: در شرایطی که سهم اتحادیه اروپا از تجارت با ایران به مرور زمان کاهش یافته، ایران توانسته روابط اقتصادی خود را با شرکای دیگر از جمله چین و روسیه تقویت کند. به نظر می‌رسد تحریم‌های جدید اروپا اثر محسوسی بر اقتصاد ایران نداشته باشد و ایران همچنان بر همکاری با شرکای تجاری آسیایی خود تمرکز دارد.