چین پشت ایران را خالی می‌کند؟/ پیش بینی آینده روابط ایران با چین
اقتصادایرانی: آینده روابط ایران و چین در دوران پس از تحریم‌ها چگونه رقم خواهد خورد؟ دیپلماسی فعال ایران باید بر اجرای سند همکاری ۲۵ ساله، جذب سرمایه‌گذاری خارجی و توسعه صادرات غیرنفتی تمرکز کند تا اهداف اقتصادی و استراتژیک محقق شوند.
روابط ایران و چین طی سال‌های گذشته و با شدت گرفتن تحریم‌های غرب علیه ایران، جنبه‌های تازه‌ای به خود گرفته است. این روابط که بر پایه منافع مشترک اقتصادی و استراتژیک بنا شده‌اند، تحت تأثیر شرایط منطقه‌ای و جهانی قرار داشته و پس از جنگ ۱۲روزه اسرائیل به ایران در خرداد ۱۴۰۴، وارد مرحله تازه‌ای شده‌اند.
دغدغه‌های ایران در روابط با چین
از نظر جمهوری اسلامی ایران، کاهش وابستگی به درآمدهای نفتی، تنوع‌بخشی به صادرات غیرنفتی، جذب سرمایه‌گذاری خارجی در زیرساخت‌ها و صنایع کلیدی و دور زدن تحریم‌های غربی از جمله مسائل مهم در روابط با چین است. در همین راستا، ایران به دنبال شریک قدرتمندی مانند چین است که بتواند در توسعه فناوری، زیرساخت و اقتصاد همراهی کند. علاوه بر این، حمایت سیاسی چین در مقابله با فشارهای غرب در مجامع بین‌المللی و همکاری در جهات دفاعی و امنیتی، دیگر اولویت‌های ایران محسوب می‌شوند.
منافع چین در روابط با ایران
از سوی دیگر، چین به عنوان بزرگترین مصرف‌کننده انرژی در جهان، نیاز جدی به منابع پایدار انرژی از ایران دارد. همچنین، طرح استراتژیک "یک کمربند-یک جاده"، ایران را به عنوان یکی از نقاط کلیدی این مسیر برای چین جذاب کرده است. پکن همچنین در حفظ تعادل میان روابط خود با کشورهای منطقه، از جمله کشورهای عربی و رژیم اسرائیل، کوشا است تا نقش میانجیگرانه بی‌طرف در بحران‌های منطقه‌ای ایفا کند.
فرصت‌های همکاری ایران و چین
روابط ایران و چین زمینه‌های گسترده‌ای برای توسعه دارند. سند همکاری ۲۵ ساله میان دو کشور، افق‌های تازه‌ای به روی حوزه‌های اقتصادی، تجاری، زیرساختی، فناوری و ژئوپلیتیک گشوده است.
- اقتصادی: ایران به عنوان یکی از بزرگترین مالکان ذخایر نفت و گاز، و چین به عنوان اصلی‌ترین مصرف‌کننده، روابط اقتصادی مکملی دارند. صادرات کالاهای غیرنفتی ایران مانند محصولات دانش‌بنیان و صنایع دستی به چین، فرصت‌های خوبی را فراهم کرده است.
- زیرساختی: سرمایه‌گذاری چین در پروژه‌های زیربنایی ایران همچون راه‌آهن، بندرها و نیروگاه‌ها می‌تواند توسعه اقتصادی کشور را تسریع کند.
- فناوری: همکاری در حوزه‌هایی مانند هوش مصنوعی و فناوری خودران، به رشد دانش‌بنیان ایران کمک می‌کند.
- ژئوپلیتیک: تلاش مشترک در جهت ایجاد نظم چندقطبی جهانی، فضای جدیدی برای همکاری فراهم کرده است.
چالش‌های روابط ایران و چین
با وجود این فرصت‌ها، روابط ایران و چین با موانع مهمی نیز مواجه است:
- تحریم‌های غرب: تحریم‌های آمریکا و غرب بر علیه ایران، شرکت‌های بزرگ چینی را از انجام همکاری‌های گسترده با ایران بازداشته است.
- عدم توازن تجاری: صادرات ایران عمدتاً مواد خام بوده در حالی که واردات از چین، کالاهای با کیفیت و صنعتی است. این امر تراز تجاری را به نفع چین تغییر داده است.
- رویکرد بی‌طرفانه چین: پکن در بحران‌هایی همچون حمله ۱۲روزه رژیم اسرائیل به ایران، سیاست بی‌طرفی را در پیش گرفته است.
- موانع داخلی ایران: مشکلات بوروکراتیک، نبود قوانین مناسب برای جذب سرمایه خارجی و مدیریت غیرثابت، سبب کندی در اجرای توافقات شده است.
پیامدهای بی‌طرفی چین
در جریان حمله اسرائیل به ایران، چین با ابراز نگرانی و تاکید بر حل مسالمت‌آمیز بحران، نشان داد که رویکرد محتاطانه‌ای دارد. این سیاست بیانگر اولویت‌دهی چین به منافع اقتصادی گسترده، در برابر مواجهه مستقیم با منازعات منطقه‌ای است.
آینده روابط ایران و چین
در شرایط کنونی، ایران تلاش می‌کند روابط خود با چین را تقویت کند، در حالی که چین با رویکردی محتاطانه هم به حفظ روابط دوستانه با ایران می‌پردازد و هم منافع متوازن خود در منطقه را مدنظر قرار می‌دهد.
جمهوری اسلامی باید تنوع‌بخشی در سیاست خارجی و عدم اتکا صرف به چین یا سایر قدرت‌های جهانی را در دستور کار قرار دهد.
دیپلماسی فعال ایران می‌تواند با تمرکز بر عملیاتی کردن سند همکاری ۲۵سال، جذب سرمایه‌های واقعی و تقویت صادرات غیرنفتی، نقشی موثر ایفا کند و در روند جهانی شدن، جایگاه خود را تثبیت نماید.
