بمب اقتصادی افغانستان در ایران
اقتصادایرانی: بحران کمبود پاکبان در تهران به‌دنبال خروج گسترده کارگران افغان، وضعیت نظافت شهر را بحرانی کرده است؛ نهاد بین‌المللی «هبیتات» پیشنهاد می‌دهد زباله‌گردها به‌عنوان بازیگران موثر مدیریت پسماند ساماندهی شوند.
خروج گسترده کارگران افغان از ایران، به ویژه از پایتخت، تاثیر قابل توجهی بر وضعیت نظافت شهری گذاشته است و این سوال مهم را مطرح می‌کند که چه کسانی جای خالی پاکبانان مهاجر را پر خواهند کرد؟ در ماه‌های گذشته، موضوع نظافت شهر به یکی از دغدغه‌های اصلی شهروندان تهرانی تبدیل شده است؛ موضوعی که با مدیریت فعلی، توان پاسخ‌گویی به بحران کمبود نیروهای خدماتی شهری را ندارد.
بحران نظافت شهری پس از خروج افغان‌ها
آمارها نشان می‌دهند که طی یک ماه اخیر، نزدیک به یک میلیون نفر از اتباع افغان از کشور خارج شده‌اند که بخش قابل توجهی از این جمعیت در تهران سکونت داشتند. عمده این افراد به عنوان کارگرهای ساختمانی و پاکبان‌های شهری فعالیت می‌کردند. با خروج این نیروها، تاثیرات آن به‌وضوح در وضعیت نظافت شهری مشاهده می‌شود.
بر اساس داده‌های موجود، حدود ۱۰ هزار پاکبان در تهران مشغول به کار بودند که ۸۰ درصد آنها اتباع افغانستانی بودند. از همین رو، بر اثر خروج این افراد، شهرداری تهران برای جبران نیروهای از دست‌رفته، به استخدام پاکبان‌های ایرانی روی آورده اما شرایط ویژه پیشنهادی تاکنون جذابیتی برای جویندگان کار ایرانی نداشته است.
مشکلات جهانی مدیریت زباله
سازمان ملل متحد به تازگی در مطالعه‌ای اعلام کرده که تا سال ۲۰۵۰، حجم تولید زباله در شهرهای بزرگ تا ۷۰ درصد افزایش خواهد یافت. این تحقیق که توسط دفتر اسکان بشر سازمان ملل (هبیتات) انجام شده، بر نقش مهم زباله‌گردها در مدیریت زباله شهری تاکید کرده است. این گروه‌ها که با نام‌هایی مانند شکارچی غیررسمی و قهرمانان کم‌ارزش شناخته می‌شوند، نقش مهمی در جمع‌آوری و بازیافت زباله‌ها دارند. در بسیاری از نقاط جهان، این افراد بیش از ۵۰ درصد زباله‌ها را جمع‌آوری و بازیافت می‌کنند.
این سازمان توصیه می‌کند که اگر تهران و دیگر شهرهای ایران زباله‌گردها را به رسمیت بشناسند، می‌توانند بخش مهمی از نظافت شهری را به این نیروها سپرده و از خروج ناگهانی نیروهای پاکبان جلوگیری کنند. از سوی دیگر، با به رسمیت شناختن این گروه‌ها می‌توان مدیریت پسماند را کارآمدتر و پایدارتر کرد.
ضرورت تغییر نگاه به زباله
دفتر برنامه محیط زیست سازمان ملل تاکید دارد که مدیریت زباله به یک معضل جهانی تبدیل شده است. گسترش شهرها و فرهنگ دور ریختن زباله باعث شده تا این موضوع به یک چالش اساسی تبدیل شود. این سازمان تاکید دارد که اگرچه زباله تهدیدی جدی برای سلامت عمومی و محیط زیست است، اما با تغییر نگاه به مدیریت زباله، می‌توان به جای دفع آن، مواد باقی‌مانده را مجدداً استفاده کرده و منابع تازه ایجاد کرد.
در بلندمدت، مدیریت پایدار زباله نیازمند توجه به زیرساخت‌ها از تولید تا دفع زباله است و همه ذی‌نفعان نظیر دولت‌ها، تولیدکنندگان، جامعه مدنی و نهادهای بین‌المللی باید در این فرآیند دخیل باشند.
اهمیت نقش زباله‌گردها در نظافت شهری
مطالعات نشان داده که زباله‌گردها علاوه بر جمع‌آوری زباله، نقش مهمی در فرآیندهایی مانند دسته‌بندی، بازیافت و فروش ایفا می‌کنند. این فعالیت‌ها نه تنها به کاهش زباله‌های دفن شده کمک می‌کنند، بلکه اثرات زیست‌محیطی منفی را کاهش می‌دهند. این افراد سهم اقتصادی و اجتماعی قابل توجهی دارند و با فعالیت‌های خود باعث کاهش فقر شهری شده و به صرفه‌جویی شهرداری‌ها در مدیریت زباله و خدمات اجتماعی کمک می‌کنند.
با وجود مزایای فراوان، زباله‌گردها با چالش‌های متعددی مواجه‌اند. آنها معمولاً در پایین‌ترین سطح سلسله‌مراتب بازیافت قرار دارند و با مشکلاتی نظیر نداشتن قدرت چانه‌زنی و شرایط کاری سخت مواجه‌اند. علاوه بر این، فعالیت‌های آنها در برخی کشورها غیرقانونی تلقی می‌شود.
هشت راهکار اساسی برای نجات شهرها
سازمان ملل متحد هشت مرحله برای ادغام زباله‌گردها در مدیریت شهری ارائه داده است. از جمله این مراحل می‌توان به جمع‌آوری اطلاعات دقیق، فراهم کردن شرایط کاری ایمن، ارتقاء گزینه‌های حمل‌ونقل و تغییر نگرش عمومی نسبت به زباله‌گردها اشاره کرد. علاوه بر این، دولت‌ها باید با ارائه مجوزها و باز کردن راه‌های قانونی، این افراد را وارد سیستم رسمی مدیریت پسماند کنند. شهرداری‌ها همچنین می‌توانند از ظرفیت زباله‌گردها برای کاهش کربن و تولید انرژی از زباله‌ها استفاده کنند.
موضع مدیریت شهری تهران درباره زباله‌گردها
ناصر امانی، عضو شورای شهر تهران، می‌گوید که حضور زباله‌گردها در شهر زمانی موثر خواهد بود که فعالیت آنها قانونی باشد و مجوزهای لازم را دریافت کنند. در حال حاضر، فعالیت زباله‌گردها به رسمیت شناخته نشده و با مقاومت‌های مختلفی مواجه است. اگرچه این افراد برای مدیریت پسماند می‌توانند به شهرداری کمک کنند، اما توانایی قانونی برای همکاری با مدیریت شهری را ندارند. امانی تاکید دارد که در صورت فراهم شدن شرایط قانونی، این افراد می‌توانند به‌عنوان نیروهایی مفید در زیست‌بوم شهری فعالیت کنند.
