آیا حذف سهمیه سوخت دهک‌های 8 تا 10/ گرانی بنزین را کلید می‌زند؟
اقتصاد ایرانی: حذف سهمیه بنزین دهک‌های ۸، ۹ و ۱۰ بدون برنامه‌ریزی دقیق، می‌تواند نه تنها عدالت اجتماعی را زیر سؤال ببرد، بلکه فشار اقتصادی بیشتری بر دهک‌های پایین وارد کند؛ موضوعی که کارشناسان نسبت به آثار جانبی آن هشدار داده‌اند.
حذف یارانه سوخت در شرایط اقتصادی کنونی و تأثیر آن بر دهک‌های مختلف جامعه به یکی از مباحث مهم و چالش‌برانگیز تبدیل شده است. به‌ویژه، تصمیم حذف سهمیه سوخت برای دهک‌های ۸، ۹ و ۱۰ که از نگاه دولت جزو اقشار بالای جامعه محسوب می‌شوند، پرسش‌هایی جدی را در خصوص آثار اجتماعی و اقتصادی این تصمیم به وجود آورده است.
چالش‌های حذف سهمیه سوخت دهک‌های بالا
دکتر آلبرت بغزیان، عضو هیأت علمی دانشگاه تهران، در گفت‌وگو با ایسنا به تحلیل آثار احتمالی این تصمیم پرداخته و تأکید کرده است: «حذف یارانه سوخت بدون برنامه‌ریزی امکان‌پذیر نیست». وی معتقد است که این تصمیم، در‌صورتی‌که معیارهای دقیق و شفافی برای شناسایی دهک‌ها وجود نداشته باشد، ممکن است منجر به بی‌عدالتی شود. به گفته او:
تعیین دقیق معیار برای شناسایی دهک‌ها ضروری است.
دهک ۹ و ۱۰ لزوماً از درآمدهای مشابه برخوردار نیستند.
ایجاد فشار تورمی بر دهک‌های پایین اجتناب‌ناپذیر خواهد بود.
آیا گرانی بنزین اجتناب‌ناپذیر است؟
بغزیان در بخشی از تحلیل خود اذعان داشت که کنترل قیمت بنزین بدون توجه به نرخ تورم و شرایط اقتصادی می‌تواند معضلات متعددی ایجاد کند. وی پیشنهاد داد که در صورت حذف سهمیه سوخت دهک‌های بالا، قیمت سوخت آزاد نیز باید افزایش یافته و متعادل شود. به‌عنوان مثال:
نوع بنزین قیمت فعلی (تومان) قیمت پیشنهادی (تومان) بنزین یارانه‌ای ۱۵۰۰ بدون تغییر بنزین آزاد ۳۰۰۰ ۶۰۰۰اثرات احتمالی بر جامعه
یکی از نگرانی‌های عمده در خصوص افزایش قیمت بنزین یا حذف سهمیه سوخت دهک‌های بالا، تأثیر آن بر هزینه‌های معیشتی مردم است. به‌عنوان مثال:
افزایش قیمت سوخت به گرانی حمل‌ونقل عمومی منجر می‌شود.
هزینه کالاها و خدمات به‌ویژه کالاهای اساسی نیز افزایش خواهد یافت.
فشار اقتصادی بر دهک‌های ضعیف‌تر جامعه بیشتر می‌شود.
راهکارهای پیشنهادی برای مدیریت قیمت بنزین
بغزیان معتقد است که برای مدیریت صحیح قیمت سوخت و کاهش فشارهای اقتصادی بر جامعه، لازم است:
برنامه‌ریزی بلندمدت و تدریجی برای افزایش قیمت بنزین صورت گیرد.
زیرساخت‌های حمل‌ونقل عمومی با کیفیت بهبود یابد.
فرهنگ‌سازی برای کاهش مصرف سوخت در کنار توسعه انرژی‌های تجدیدپذیر مانند خودروهای برقی انجام شود.
چالش‌های بین‌المللی و داخلی
یکی دیگر از دلایل افزایش قیمت سوخت، نرخ بالای ارز و قاچاق بنزین به کشورهای همسایه است. برای مثال، هنگامی‌که نرخ دلار تا ۸۰ هزار تومان افزایش یافته و قیمت بنزین در کشورهای همسایه نزدیک به ۲۴ هزار تومان است، طبیعی است که جذابیت قاچاق سوخت بالا برود.
سخن پایانی
با وجود نیاز به اصلاح اقتصاد سوخت و حذف یارانه‌های غیرضروری، اتخاذ تصمیمات شتاب‌زده و بدون برنامه‌ریزی می‌تواند زمینه‌ساز افزایش شکاف طبقاتی و فشار اقتصادی بر خانوارهای ضعیف‌تر شود. ازاین‌رو، دولت باید با تنظیم سیاست‌هایی چندبعدی و مشارکت بخش خصوصی در حوزه انرژی، دغدغه‌های اقتصادی جامعه را کاهش دهد.
