شوک حذف بازنشستگان از یارانه‌ها/ دهک‌بندی تازه اعلام شد!
اقتصاد ایرانی: حذف یارانه بازنشستگان حداقلی‌بگیر؛ براساس معیارهای جدید وزارت رفاه، خانوارهای با درآمد ماهانه بیش از ۱۰ میلیون تومان دیگر یارانه نقدی دریافت نمی‌کنند.
در ماه گذشته، خبر حذف یارانه نقدی برای ۳ میلیون نفر از دهک‌های چهار تا نهم جامعه، بحث‌ها و نگرانی‌های بسیاری را به دنبال داشت. این اقدام بر اساس شاخص‌های جدید اعلام‌شده از سوی وزارت رفاه صورت گرفت. به‌طور کلی، بر اساس اعلام «سامانه حمایت» وزارت رفاه، خانوارهایی که سرانه درآمد ماهانه‌شان، پس از کسر هزینه اجاره مسکن، بیش از ۱۰ میلیون تومان باشد، واجد شرایط برای دریافت یارانه نیستند. این تغییرات عمدتاً با هدف حذف یارانه سه دهک بالای درآمدی و تخصیص منابع آزادشده به کالابرگ و حمایت از اقشار کم‌درآمد انجام شده است.
معیارهای حذف یارانه‌ها
طبق مصوبه هیئت وزیران در بهمن‌ماه ۱۴۰۳، شش شاخص اصلی برای شناسایی دهک‌های بالای درآمدی و حذف یارانه‌ها مشخص شده است. این شاخص‌ها عبارتند از:
شاخص شرح| مجموع درآمد اعضای خانوار | درآمد تمامی اعضای خانواده محاسبه می‌شود. |
| تراکنش‌های خرید ماهانه | بررسی مبالغ و حجم تراکنش‌های بانکی. |
| دارایی‌های ملکی | مالکیت ساختمان‌ها و املاک گران‌قیمت. |
| خودروهای لوکس | دارا بودن خودروهای با ارزش مالی بالا. |
| سفرهای خارجی | تعداد و هزینه سفرهای بین‌المللی. |
| اقامت در خارج از کشور | مدت زمان و محل اقامت خارج از کشور. |
این شاخص‌ها نشان می‌دهد که حذف یارانه‌ها نه فقط بر اساس درآمد ماهانه بلکه باتوجه به مجموعه‌ای از عوامل اقتصادی و دارایی خانوارها صورت می‌گیرد.
ابهامات موجود در اجرای طرح
با وجود توضیحاتی که از سوی مسئولان ارائه شده، همچنان ابهاماتی گسترده در زمینه اجرای این سیاست دیده می‌شود. یکی از مهم‌ترین این ابهامات، تفاوت معیارهای تعریف‌شده در قانون بودجه سال ۱۴۰۳ و سامانه حمایت وزارت رفاه است. برای مثال، معیار قانون بودجه بر اساس درآمد خانوار بر اساس «بعد خانوار» محاسبه می‌شود. اما سامانه حمایت معیار جدیدی را اضافه کرده که شامل کسر هزینه اجاره مسکن از سرانه درآمد است.
تفاوت معیارهای قانون بودجه و سامانه حمایت
مبنای محاسبه قانون بودجه سامانه حمایت| برای خانوار پنج نفره | ۶۰ میلیون تومان درآمد کل | ۵۰ میلیون تومان درآمد کل (پس از کسر اجاره) |
این تفاوت معیارها باعث سرگردانی خانوارها شده است؛ زیرا مشخص نیست در نهایت کدام مبنا برای حذف یارانه‌ها ملاک نهایی خواهد بود. علاوه بر این، جزئیات دقیق نحوه محاسبه هزینه اجاره مسکن هنوز اعلام نشده است. بسیاری از کارشناسان معتقدند که نبود شفافیت در این بخش می‌تواند به اعتراضات دامن بزند.
پرسش‌های بی‌پاسخ و نبود اطلاعات دقیق
یکی از پرسش‌های مهم این است که در شرایطی که آمارهای رسمی درباره قیمت مسکن و میزان اجاره‌بها وجود ندارد، دولت چگونه هزینه اجاره خانه را محاسبه و از درآمد افراد کم خواهد کرد؟ بررسی‌ها نشان می‌دهد که از سال ۱۴۰۰ تاکنون اطلاعات دقیق درباره قیمت مسکن و اجاره‌بهای کشوری منتشر نشده است.
مشکلات ناشی از چندگانگی نهادی
نگاهی به سازمان‌ها و سامانه‌های مرتبط با این طرح نشان می‌دهد که مسئولیت اجرای این سیاست بین چند دستگاه تقسیم شده است:
سازمان هدفمندی یارانه‌ها: مسئول پرداخت یارانه نقدی.
وزارت رفاه: مسئول اصلی در شناسایی خانوارها و اجرای آزمون وسع.
سازمان برنامه و بودجه: طراحی چارچوب‌های قانون بودجه و تخصیص منابع.
این چندگانگی نهادی به پیچیدگی اجرای طرح افزوده و سوالات زیادی درباره مسئولیت نهایی دستگاه‌ها ایجاد کرده است. برخی کارشناسان پیشنهاد داده‌اند که تمامی امور به یک دستگاه واحد واگذار شود.
در نهایت، باید گفت حذف خانوارهای دارای درآمد بالا از دریافت یارانه نقدی، اگرچه هدفی قابل درک دارد، اما نیازمند شفاف‌سازی معیارها و ایجاد هماهنگی بیشتر بین نهادهای مرتبط است. علاوه بر این، اطلاع‌رسانی دقیق درباره نحوه محاسبه درآمد خانوار و هزینه اجاره مسکن ضروری است. ادامه این روند بدون اصلاحات می‌تواند به کاهش اعتماد عمومی نسبت به سیاست‌های حمایتی دولت منجر شود.
