دهک‌هایی که پزشکیان برایشان سنگ تمام گذاشت/ سه سناریوی مهم!

دولت در تازه‌ترین تصمیم خود پرداخت کالابرگ الکترونیکی را ماهانه و به شکل ثابت برای هفت دهک جامعه برنامه‌ریزی کرده است. رئیس‌جمهور این اقدام را گامی در جهت «افزایش رفاه اجتماعی و کاهش هزینه‌های معیشت مردم» معرفی کرده؛ اما بررسی‌ها نشان می‌دهد که منابع مالی این سیاست همچنان در ابهام قرار دارد و ممکن است در صورت عدم اصلاح ساختار، فشار مالی قابل‌توجهی بر بودجه عمومی تحمیل کند.

وعده رئیس‌جمهور برای پرداخت کالابرگ

رئیس‌جمهور در دیداری اخیر با رهبر انقلاب، اعلام کرد که دولت تصمیم دارد کالابرگ الکترونیکی را به شکل ماهانه برای هفت دهک جامعه اجرا کند تا از این طریق فشارهای اقتصادی بر اقشار آسیب‌پذیر کاهش یابد. این طرح در مراحل قبلی اجرایی شده و اکنون قرار است در مرحله چهارم با اعتباری بیش از ۲۷ هزار میلیارد تومان ادامه یابد. لازم به ذکر است که تثبیت این روند نیازمند بیش از ۳۲۰ هزار میلیارد تومان بودجه سالانه است، که معادل نیمی از بودجه عمرانی کشور محسوب می‌شود.

تأمین منابع مالی؛ چالش اصلی دولت

دولت در حال حاضر ماهانه حدود ۲۵ تا ۳۰ هزار میلیارد تومان برای پرداخت یارانه نقدی به نه دهک هزینه می‌کند. اجرای هم‌زمان یارانه نقدی و کالابرگ به شکلی قابل‌توجه فشار مالی بر سیستم اقتصادی وارد خواهد کرد، در حالی که هنوز منابع پایداری برای این اقدام تعریف نشده است. کارشناسان معتقدند بدون اصلاحات ساختاری و بازگشت به اهداف اولیه، این سیاست ممکن است به مشکلات اقتصادی شدیدتری دامن بزند.

منابع جایگزین؛ ناکافی و غیرشفاف

سازمان برنامه و بودجه اعلام کرده است که بخشی از منابع مالی طرح کالابرگ از عوارض واردات خودرو تأمین خواهد شد، اما این مورد نمی‌تواند نیاز ۲۷ هزار میلیارد تومانی هر مرحله را به‌تنهایی پوشش دهد. پیش‌بینی‌ها نشان می‌دهد که از این طریق تنها حدود ۵ هزار میلیارد تومان درآمد کسب می‌شود. این شکاف مالی مشکلات جدی در پایداری طرح ایجاد می‌کند.

انحراف از فلسفه اولیه طرح کالابرگ

طرح کالابرگ که در سال ۱۴۰۱ با هدف حذف ارز ترجیحی ۴۲۰۰ تومانی و تثبیت قیمت کالاهای اساسی طراحی شده بود، به مرور به یک برنامه یارانه نقدی مضاعف تبدیل شده است. در نسخه فعلی، مردم همچنان با قیمت روز بازار خرید می‌کنند، در حالی که این طرح باید به کاهش تورم و تثبیت معیشت اقشار کم‌درآمد کمک می‌کرد. مجلس به این انحراف واکنش نشان داده و خواستار بازگشت به اهداف اولیه است.

موضع مجلس در خصوص تغییر سیاست

محمدباقر قالیباف، رئیس مجلس، تأکید کرده است که کالابرگ باید قیمت کالاهای اساسی را برای مصرف‌کنندگان ثابت نگه دارد. همچنین در بند «ت» تبصره ۱۳ قانون بودجه ۱۴۰۴ دولت مکلف شده است امکان تبدیل یارانه نقدی به کالابرگ را فراهم کند. اجرایی کردن این مصوبه می‌تواند به بهبود شرایط معیشتی دهک‌های پایین کمک کند.

سه سناریوی پیشنهادی

کارشناسان سه سناریوی کلیدی برای آینده اجرای طرح کالابرگ مطرح کرده‌اند:

تحلیل و پیشنهاد کارشناسان

بررسی‌ها نشان می‌دهد که بازگشت به فلسفه اولیه و اجرای دقیق تبصره ۱۳ قانون بودجه می‌تواند امنیت غذایی اقشار کم‌درآمد را تضمین کند و از تشدید کسری بودجه جلوگیری کند. در صورت تکیه دولت بر مدل ترکیبی، با حذف یارانه دهک‌های بالاتر، می‌توان منابع آزاد شده را به اجرای پایدار طرح اختصاص داد.