فاز جدید حذف دهک‌ها/ هشدار اضطراری دیوان محاسبات!

در مرحله اخیر طرح کالابرگ، حدود ۲۷ همت اعتبار برای اعطای کالابرگ به هفت دهک درآمدی اختصاص یافت. این رقم برای ۶ ماهه باقی‌مانده از سال به بیش از ۱۶۰ همت می‌رسد؛ آن‌هم در وضعیتی که اگر یارانه سه دهک بالا از فهرست یارانه‌بگیران حذف شود، حدود ۱۳۵ همت نیز برای پرداخت یارانه نقدی به هفت دهک مورد نیاز است.

کسری مالی در حوزه یارانه‌ها

گزارش دیوان محاسبات کشور درباره وضعیت منابع و مصارف هدفمندسازی یارانه‌ها در سال ۱۴۰۳ نشان می‌دهد که میزان منابع وصولی از محل درآمد ردیف‌های پیش‌بینی‌شده در قانون بودجه، معادل ۵۷ درصد منابع مصوب و میزان مصارف معادل ۹۰ درصد مصارف مصوب بوده است. به عبارت دیگر، دولت در سال ۱۴۰۳ در حالی تنها ۵۷ درصد منابع قانونی حوزه یارانه را محقق کرده است، ۹۰ درصد مصارف تکلیفی خود را انجام داده است.

نکته برجسته در گزارش دیوان محاسبات این است که به‌دلیل کافی نبودن منابع وصولی و ناترازی میان منابع و مصارف هدفمندی، دولت برای جبران کسری و همچنین پرداخت بخشی از بدهی‌های انتقالی سال ۱۴۰۲، مجموعاً ۲۶۶ هزار و ۷۳۹ میلیارد تومان از محل سایر منابع، شامل دریافتی از خزانه‌داری کل، تنخواه بانک مرکزی و برداشت از حساب شرکت‌های دولتی، تأمین کرده است.

با این شرایط، انتظار می‌رود که امسال نیز اگر وضعیت درآمد و هزینه‌های حوزه یارانه مشابه سال گذشته باشد، با کسری قابل توجهی مواجه شویم. به‌ویژه با افزایش اعتبار طرح تشویقی کالابرگ و رشد سریع تورم، دولت مجبور می‌شود مبالغ بیشتری را از منابع در دسترس تأمین کند.

بررسی وضعیت یارانه و کالابرگ ۱۴۰۴

در وضعیتی که تأمین منابع یارانه نقدی برای دولت چالش‌برانگیز شده و جبران کسری بودجه کشور با مشکلات اساسی روبه‌رو است، این سؤال مطرح می‌شود که آینده طرح کالابرگ به کجا خواهد رسید و منابع مالی لازم برای اجرای آن از کجا تأمین خواهد شد.

با اجرای سیاست حذف یارانه سه دهک بالا، دولت می‌تواند در شش ماه آتی حدود ۱۵ همت صرفه‌جویی کند؛ اما هزینه یارانه نقدی و کالابرگ هفت دهک باقی‌مانده برای نیمه دوم سال جاری به مرز ۳۰۰ همت می‌رسد. با توجه به چالش موجود در تحقق منابع درآمدی، تأمین این هزینه‌ها همچنان دشوار خواهد بود.

از سوی دیگر، یک دهک از جمعیت ایران از ابتدای هدفمندی یارانه‌ها تاکنون در فهرست مشمولین قرار نگرفته‌اند. با حذف سه دهک بالا، فقط ۶۰ درصد جمعیت کشور در فهرست حمایت‌های دولتی باقی خواهند ماند. سؤال مهم این است: اگر تحولات اقتصادی باعث شود دهک‌های بالایی لغزش کنند و به جمعیت مشمول یارانه و کالابرگ اضافه شوند، آیا دولت ظرفیت و توان حمایت از این جمعیت را خواهد داشت یا خیر؟

راهکار پیشنهادی

دولت و مجلس سال‌هاست به دنبال اجرای کالایی کردن یارانه نقدی به منظور حمایت مؤثرتر از معیشت خانوارها هستند. در حال حاضر، طرح کالابرگ به گونه‌ای اجرا شده که یارانه نقدی مشمولان نیز به صورت جداگانه پرداخت می‌شود. طبق این طرح، هر نفر در سه دهک پایین ماهانه ۴۰۰ هزار تومان یارانه نقدی و ۵۰۰ هزار تومان اعتبار کالابرگ دریافت می‌کند. در چهار دهک بعدی نیز، یارانه نقدی ماهانه ۳۰۰ هزار تومان و اعتبار کالابرگ ۳۵۰ هزار تومان تخصیص یافته است.

کارشناسان پیشنهاد می‌کنند که کالایی کردن کامل حمایت‌های قانون هدفمندی یارانه‌ها می‌تواند راهکاری مؤثر باشد، زیرا با این اقدام، دولت می‌تواند با تخصیص اعتبار کمتر، از معیشت خانوارهای هدف حمایت کند. همچنین، این روش می‌تواند اثرات تورمی ناشی از بی‌انضباطی‌های احتمالی در تامین منابع مالی را تا حدودی کاهش دهد.

مقایسه منابع و مصارف یارانه‌ها