چرا خریداران وام پشیمان می‌شوند؟ / راز کلاهبرداران چیست؟
اقتصاد ایرانی: بازار سیاه خرید و فروش وام، نتیجه ضعف نظام بانکی در ارائه تسهیلات مناسب به مردم است. پیچیدگی‌های اداری و شرایط سخت دریافت وام، فضایی برای رشد واسطه‌ها و کلاهبرداری‌های گسترده ایجاد کرده است.
بازار خریدوفروش وام‌های فوری در سال‌های اخیر به یکی از موضوعات پرچالش اقتصاد کشور تبدیل شده است. انواع آگهی‌های جذاب در فضای مجازی و حتی دیوارهای شهر، وعده‌هایی جذاب مثل دریافت وام بدون ضامن یا با شرایط آسان را ارائه می‌دهند؛ وعده‌هایی که در شرایط سخت اقتصادی به‌وضوح برای بسیاری از افراد وسوسه‌کننده هستند.
اما پشت پرده این تبلیغات پررنگ و لعاب، جنبه‌هایی از کلاهبرداری، واسطه‌گری غیرقانونی و نرخ‌های بالای خریدوفروش وام وجود دارد که قربانیان زیادی از خود به‌جای گذاشته است. سوال اساسی اینجاست که چرا چنین فضایی به وجود آمده است؟ چه چیزی باعث می‌شود مردم به این آگهی‌ها اعتماد کنند؟ عواقب این مسئله چیست و چه نهادهایی مسئول نظارت و کنترل بر این بازار هستند؟
چرا مردم به وعده‌های تبلیغات بیرونی اعتماد می‌کنند؟
بر اساس اظهارات ارسلان محبی، کارشناس اقتصادی، بسیاری از خانواده‌ها به دلیل مشکلات معیشتی یا نیازهای ضروری مانند هزینه‌های درمانی و اجاره‌خانه به روش‌های سریع دسترسی به پول نقد نیاز پیدا می‌کنند. در چنین شرایطی، وام بانکی تبدیل به تنها راه نجات می‌شود؛ اما طولانی بودن فرآیند دریافت وام از بانک‌ها باعث شده بسیاری از افراد به تبلیغات جذاب بیرونی توجه کنند.
این کارشناس اقتصادی اضافه می‌کند که بسیاری از افراد در مواجهه با تبلیغات مثل آگهی‌های «وام بدون ضامن و در کوتاه‌ترین زمان» احساس می‌کنند این راه‌ها ساده‌تر و در دسترس‌تر هستند.
تبلیغات جذاب و ساده؛ ابزاری برای فریب مردم
محبی عنوان می‌کند که پیچیدگی‌های دریافت وام رسمی از بانک‌ها، مثل ارائه ضامن‌های متعدد، گردش حساب و فرآیندهای زمان‌بر، بسیاری را به سمت آگهی‌هایی سوق داده است که با وعده «وام تضمینی و ساده» توجه افراد را جلب می‌کند. در واقع، استفاده از عباراتی همچون «کاملاً قانونی»، «با قرارداد محضری» و «تسویه آسان» احساس آرامش را به ذهن مخاطب القا کرده و اعتماد او را جلب می‌کند.
ناآگاهی قانونی و زمینه کلاهبرداری
محبی تاکید دارد که بسیاری از خریداران وام از جزئیات حقوقی و قانونی این معاملات بی‌اطلاع هستند. همین ناآگاهی و اعتماد بی‌جای افراد به تبلیغات، فرصت سوءاستفاده برای کلاهبرداران را فراهم می‌کند.
او اضافه می‌کند که مشاهده تجربه موفقیت نزدیکان یا دوستان در این زمینه، اعتماد مردم را به این تبلیغات بیشتر کرده و بازار خرید و فروش وام را تقویت می‌کند.
ریشه شکل‌گیری بازار سیاه خریدوفروش وام
این کارشناس اقتصادی معتقد است علت اصلی شکل‌گیری این بازار سیاه، ناکارآمدی نظام بانکی در پاسخ‌دهی به نیازهای واقعی مردم است. او می‌گوید: دشواری‌ها و زمان‌بر بودن فرآیندهای بانکی فضایی برای ظهور واسطه‌ها و دلالان ایجاد کرده است.
محبی همچنین بیان می‌کند که تورم شدید و کاهش قدرت خرید مردم، نیاز به نقدینگی را افزایش داده و در مقابل منابع بانکی محدود شده‌اند. این عوامل باعث شده افراد برای تسهیلات مالی به نظام‌های غیررسمی روی بیاورند.
فرهنگ دلالی؛ ریشه اصلی چالش خریدوفروش وام
یوسف نقدی، کارشناس بازار، معتقد است که فرهنگ دلالی در اقتصاد کشور مسئول اصلی این بحران است. او می‌گوید: همان‌طور که دلالی در بازار ارز، خودرو و مسکن گسترده شده است، این فرهنگ به حوزه تسهیلات بانکی نیز راه پیدا کرده است.
او تاکید می‌کند که نبود نظارت کافی بر آگهی‌های اینترنتی و شبکه‌های اجتماعی به گستردگی این پدیده دامن زده و امکان کلاهبرداری را افزایش داده است.
پیامدهای اجتماعی و اقتصادی بازار خریدوفروش وام
نقدی در بخش دیگری از سخنان خود اظهار داشت که بسیاری از آگهی‌های خریدوفروش وام در عمل به کلاهبرداری ختم می‌شوند. او تأکید می‌کند که این گونه مشکلات نه تنها به بی‌اعتمادی مردم به بانک‌ها منجر شده، بلکه به گسترش اقتصاد زیرزمینی و فساد نیز دامن زده است.
او می‌گوید: کسانی که توانایی خرید امتیاز وام دارند سود می‌برند، اما افراد کم‌درآمد که به‌شدت به نقدینگی نیازمندند، از این چرخه خارج می‌شوند. این وضعیت حتی به افزایش معوقات بانکی و بی‌ثباتی در نظام مالی کشور نیز منجر می‌شود.
راهکارهای مقابله با دلالی و واسطه‌گری در تسهیلات بانکی
کارشناسان پیشنهاد می‌دهند که سیاست‌گذاری‌های پولی و مالی باید اصلاح شود تا از ایجاد این بازارهای غیررسمی جلوگیری شود. نقدی می‌گوید: اگر نظام بانکی نتواند نیاز فوری مردم را برآورده کند، دلالی و واسطه‌گری ناگزیر گسترش پیدا می‌کند.
او تاکید می‌کند: شفاف‌سازی در فرآیند اعطای وام و طراحی سیاست‌های موثر می‌تواند علاوه بر کاهش فساد، اعتماد عمومی به نظام بانکی را بازگرداند.
