صدای مردم در یارانه نقدی؛ همه باید یارانه بگیرند!
اقتصادایرانی: دولت با هدف تحقق عدالت توزیعی، سیاست‌های یارانه‌ای خود را به سمت حذف یارانه نقدی دهک‌های بالا و ارائه کالابرگ الکترونیکی سوق داده است؛ درحالی‌که بسیاری از شهروندان خواستار توزیع مستقیم و فراگیر یارانه نقدی برای همه اقشار هستند.
طی چند سال گذشته، سیاست‌های اقتصادی مرتبط با یارانه توسط دولت دچار تغییرات گسترده‌ای شده‌اند. این تغییرات، گاه حاشیه‌ساز و بحث‌برانگیز بوده‌اند؛ از حذف یارانه نقدی برخی از دهک‌ها گرفته تا بازبینی در لیست افراد مشمول، اجرای طرح‌های کالابرگ الکترونیکی، اصلاح قیمت حامل‌های انرژی و هدفمند کردن یارانه‌ها با هدف رسیدن به «توزیع عادلانه». با این وجود، تعداد زیادی از شهروندان بر این باورند که یارانه‌ها باید شامل حال تمامی مردم ایران شوند و منحصر به گروه‌های خاص یا دهک‌های پایین نباشند.
وجود یارانه‌های پنهان در ساختار اقتصادی کشور
این خواسته عمومی، به ریشه‌های اقتصادی جامعه بازمی‌گردد. در شرایطی که تورم بالا، رشد نجومی قیمت کالاهای اساسی، هزینه‌های درمان و اجاره مسکن عملاً قدرت خرید خانواده‌ها را کاهش داده است، بسیاری بر این باورند که یارانه‌ها باید برای همه افراد جامعه در دسترس باشند. در چنین اوضاعی، توزیع محدود و انتخابی یارانه‌ها با انتقاداتی همراه شده مبنی بر اینکه این امر حتی می‌تواند به نوعی نشانه‌ای از بی‌عدالتی مالی باشد.
یکی از انگیزه‌های مهم این اعتراضات، مشاهده اثرات «یارانه‌های پنهان» در نظام اقتصادی کشور است. بنا به گزارش‌های موجود، درصد بالایی از یارانه‌ها به شکل غیرمستقیم صرف کالاهای ضروری، حامل‌های انرژی و خدمات عمومی از جمله آب، برق و گاز می‌شود. اما افزایش نرخ این خدمات و تغییرات انجام گرفته در قیمت‌ها، فشار مستقیم مالی را به مردم منتقل کرده است. یارانه‌هایی که باید تعادل را در اقتصاد ایجاد کنند، در عمل سبب افزایش غیرمستقیم هزینه‌ها شده‌اند.
علاوه بر این، حذف یارانه نقدی برخی از دهک‌ها نارضایتی بسیاری را به وجود آورده است. این در حالی است که بسیاری از خانواده‌هایی که در ظاهر به عنوان گروه‌های مرفه‌تر شناخته می‌شوند، در واقع با چالش‌های جدی مالی مواجهند. مخصوصاً با وجود تورم فزاینده، افزایش بیکاری در میان جوانان، پایین آمدن درآمد واقعی، و رشد سرسام‌آور هزینه‌های درمان و آموزش، طبقه متوسط نیز به‌شدت آسیب دیده است.
نیاز به حمایت عمومی از طریق یارانه‌ها
مسأله انصراف اختیاری از دریافت یارانه، مقوله‌ای متفاوت است. بسیاری به دلایل احساس مسئولیت اجتماعی یا دلایل شخصی در گذشته از دریافت یارانه خودداری کرده‌اند. اما حذف اجباری یارانه‌ها بر اساس معیارهای گاهی نه‌چندان دقیق، باعث خروج عده‌ای از افراد نیازمند از فهرست دریافت‌کنندگان این کمک‌ها شده است.
در مقابل، دولتمردان معتقدند که تخصیص یارانه باید بر اساس شاخص‌های مشخص و به شکلی هدفمند انجام شود تا از اتلاف منابع جلوگیری شود. با این حال، ضعف در شناسایی دقیق وضعیت اقتصادی اقشار مختلف جامعه، منجر به بروز اشتباهاتی شده است که در نتیجه آن، افراد واقعی مستحق، یارانه دریافت نمی‌کنند.
در آخر، اگر قرار باشد یارانه به‌طور مستقیم به مردم اختصاص داده شود، این روند باید شامل همه اقشار جامعه باشد. در شرایط موجود اقتصادی که با تورم و رکود همراه است، یارانه نه فقط یک ابزار حمایتی، بلکه یک «حقوق اجتماعی» است که نباید به دلیل دسته‌بندی‌های دهکی یا شاخص‌های عددی، از مردم دریغ شود.
