گوجه فرنگی دیگر در سفره نیست؛ قیمت‌ها رکورد زد!
اقتصادایرانی: قیمت گوجه فرنگی در ایران به دلیل نوسانات شدید در عرضه و تقاضا و تأثیر عوامل مختلفی مانند الگوی کشت نامناسب و کاهش تولید داخلی در فصل سرد، با افزایش قابل‌توجهی روبرو شده است.
بازار میوه و تره‌بار در ایران به‌طور معمول تحت تأثیر نوسانات مختلفی قرار می‌گیرد. در کنار تغییرات فصلی و روند طبیعی تولید محصولات کشاورزی، مشکلات مرتبط با الگوی کشت و برنامه‌ریزی غیرمنسجم از دلایل مهم این نوسانات محسوب می‌شوند.
گاهی اوقات، افزایش بیش از حد عرضه محصولات کشاورزی به کاهش چشمگیر قیمت‌ها منجر می‌شود، به‌طوری که برای کشاورزان برداشت محصول صرفه اقتصادی ندارد. از سوی دیگر، کمبود عرضه می‌تواند افزایش قابل‌توجهی در قیمت‌ها به همراه داشته باشد.
در ایران، گوجه فرنگی جزو کالاهایی است که تغییرات قیمتی آن بلافاصله توسط مصرف‌کنندگان احساس می‌شود. میزان ناپایداری قیمت این محصول به عواملی نظیر میزان عرضه و تقاضا، سیاست‌های دولتی و همچنین نقش واسطه‌ها وابسته است.
گوجه فرنگی به عنوان یکی از محصولات کشاورزی پراهمیت در ایران شناخته می‌شود. از سال ۱۹۶۷ تا به امروز، روند تولید این محصول در ایران افزایش ثابتی داشته و این کشور به‌عنوان یکی از تولیدکنندگان عمده این صیفی‌جات در منطقه مطرح است. بخش زیادی از گوجه فرنگی ایران به کشورهای همسایه و برخی کشورهای آسیایی و آفریقایی صادر می‌شود.
دلایل اصلی افزایش قیمت گوجه فرنگی
هزینه‌های بالای حمل‌ونقل، انرژی، نیروی کار و دیگر بخش‌های تولید از مهم‌ترین عوامل مؤثر در افزایش قیمت گوجه فرنگی محسوب می‌شوند. با این حال دلیل اصلی رشد اخیر قیمت‌ها کاهش تولید و عرضه داخلی این محصول است. در فصل‌های سرد سال، تولید گوجه فرنگی در بیشتر مناطق کشور متوقف می‌شود و تنها در استان‌های جنوبی نظیر فارس، بوشهر و هرمزگان تولید ادامه دارد. همچنین صادرات این محصول بر کمبود آن در بازار داخلی تأثیرگذار است.
عرضه انحصاری گوجه فرنگی از استان فارس در دو ماه اخیر
اکبر یاوری، رئیس اتحادیه بارفروشان، در این خصوص اظهار داشت: «در دو ماه گذشته، تأمین گوجه فرنگی بازار تنها از استان فارس انجام می‌شد. همچنین صادرات بی‌رویه این محصول به کشورهای پاکستان و عراق طی ماه‌های مهر و آبان باعث شد تا قیمت گوجه فرنگی در بازار به‌شدت افزایش یابد.»
وی ادامه داد: «گرچه صادرات همچنان ادامه دارد، اما زمانی که تولید داخلی افزایش یابد، صادرات به بازار داخلی آسیبی نمی‌رساند. با این حال، در ماه‌های مهر و آبان که تولید داخل به‌سختی جوابگوی نیاز بازار بود، صادرات منجر به جهش قیمت گوجه فرنگی از ۱۵ هزار تومان به ۵۰ هزار تومان شد.»
تولید بالای گوجه فرنگی و چالش‌های صادرات در بازار جهانی
هرچند تولید گوجه فرنگی در ایران افزایش یافته است، اما این امر لزوماً به معنای رقابت‌پذیری بهتر در بازارهای بین‌المللی نیست. کشورهای دیگری مانند مکزیک، هلند، اسپانیا، مراکش و اردن سهم بیشتری از این بازار را به خود اختصاص داده‌اند و توانمندی قوی‌تری در صادرات این محصول دارند.
رقابت‌پذیری محصولات کشاورزی تنها به افزایش ظرفیت تولید یا صادرات وابسته نیست؛ بلکه به پایداری در فرآیندهای تولید و انتخاب صحیح بازارهای هدف نیز بستگی دارد. ضعف در تعیین بازارهای هدف مناسب، پیشرفت محصولات دیگر کشورها و عدم تطبیق رشد صادرات با ظرفیت تولید ممکن است مزیت صادراتی ایران را کاهش دهد.
چالش‌هایی نظیر کم‌آبی، شیوع بیماری‌ها و آفات، و بی‌ثباتی قیمت نیز تولید این محصول را در ایران تحت‌الشعاع قرار می‌دهند. گوجه فرنگی به آب فراوانی نیاز دارد و مدل‌های کشت و صادرات آن در ایران تاکنون بر اساس اصول محیط‌زیستی و اقتصادی بهره‌وری آب نبوده است.
