چاقویی که دسته خودش را برید/ روایت یک شکست تلخ!
محمدرضا ستاری
روی کار آمدن دوباره طالبان، حمایت دیرین پاکستان از این گروه را به چالشی جدی تبدیل کرده و اکنون دو طرف به شکلی غیرمنتظره وارد جنگ مستقیم شده‌اند؛ تحولی که روابط تاریخی میان این دو بازیگر را دچار تغییرات عمده کرده است.
آغاز تنش میان طالبان و پاکستان
پس از بازگشت مجدد طالبان به قدرت در افغانستان، کشور شاهد تحولات بسیاری بوده است. در این میان، یکی از موضوعات قابل‌توجه تنش و درگیری مستقیم میان طالبان و پاکستان به‌عنوان یکی از متحدان همیشگی آن‌ها است. این درگیری حالا به یک جنگ تمام‌عیار تبدیل شده و تفاوت قابل ملاحظه‌ای با گذشته دارد.
پاکستان و نقش آن به‌عنوان حامی اصلی طالبان
پاکستان تا پیش از قدرت‌گیری مجدد طالبان در سال ۱۴۰۱، به عنوان حامی اصلی این گروه شناخته می‌شد. بسیاری معتقدند این کشور از همان ابتدا در شکل‌گیری و تقویت طالبان نقش اساسی داشت. ژنرال حمید گل، رئیس سابق و بانفوذ سازمان اطلاعاتی آی‌اس‌آی پاکستان نیز در این خصوص، اظهارات آشکاری داشته است. اما حال با وجود این پیشینه، پاکستان و طالبان در وضعیت خصومت‌آمیز قرار گرفته‌اند.
عوامل اصلی تنش میان طالبان و پاکستان
تجزیه و تحلیل تنش میان پاکستان و طالبان نشان می‌دهد که چندین عامل اصلی در تشدید این وضعیت دخیل بوده‌اند:
عامل شرح| اختلافات مرزی | مناقشات قدیمی بر سر مرزهای جنوبی و خط دیورند همواره دلیلی برای تنش میان دو کشور بوده است. این اختلافات حتی با تغییر حکومت در افغانستان نیز ادامه داشته است. |
| نفوذ تحریک طالبان پاکستان | بعد از به قدرت رسیدن دوباره طالبان، تحریک طالبان پاکستان (TTP) تبدیل به عامل بی‌ثباتی برای اسلام‌آباد شده و با عملیاتی متعدد، زیان‌های بسیاری به نیروهای امنیتی این کشور وارد کرده است. این امر باعث شده تا طالبان ابزار فشاری علیه پاکستان در این زمینه داشته باشد. |
مقایسه توانایی‌های طالبان و پاکستان
با بررسی وضعیت نظامی و سیاسی دو کشور، می‌توان دریافت که هر دو طرف نقاط قوت و ضعف خاص خود را دارند:
طالبان از مزیت جنگ چریکی و مبارزات پارتیزانی برخوردار است و تا کنون مشکلات قابل‌توجهی برای پاکستان ایجاد کرده است.
پاکستان با داشتن قابلیت‌های نظامی پیشرفته و برخورداری از قدرت اتمی، دست برتر در مقابل طالبان دارد. اما این کشور نیز با مشکلات سیاسی و اقتصادی روبه‌رو است که تداوم درگیری با طالبان می‌تواند هزینه‌های بیشتری به دوش آن بیفکند.
چشم‌انداز تقابل پاکستان و طالبان
آینده درگیری میان طالبان و پاکستان همچنان نامشخص است، اما نکات زیر می‌تواند در تحلیل این موضوع موثر باشد:
ماهیت وجودی طالبان همواره یک تهدید بزرگ برای همسایگان، از جمله ایران، بوده و مقابله با آن به دلیل مواضع این گروه در مسائل مختلف اجتناب‌ناپذیر است.
از منظر سیاسی و ژئوپولیتیکی، احتمال دارد اسلام‌آباد به صورت نیروی نیابتی ایالات‌متحده عمل کند تا به منافع بیشتری دست یابد.
درگیری میان پاکستان و طالبان موجب شده تا تحولاتی مهم در این منطقه مشاهده شود. این تحولات از یکسو می‌تواند به تضعیف طالبان منجر شود که این امر برای همسایگان افغانستان، از جمله ایران، یک مزیت استراتژیک به شمار می‌آید. از سوی دیگر، این درگیری‌ها ممکن است با حمایت قدرت‌های جهانی وارد مراحل جدیدی از پیچیدگی شود. در نتیجه، باید منتظر ماند و دید که چگونه این ستیز پرتنش در آینده به سرانجام خواهد رسید.
