اولین جشنواره سینمایی ایران در چه سالی برگزار شد؟ + فیلم

پس از کودتای 28 مرداد 1332، ایران در وضعیتی غریب و آکنده از شوک و سردرگمی فرو رفت. جامعه‌ای که بخش عمده‌ای از آن حامی دولت ملی دکتر مصدق بود، خود را روبه‌رو با سرکوب‌ها، تعطیلی روزنامه‌ها، محاکمه‌های سیاسی و سیاست‌های سخت‌گیرانه محمدرضا شاه و فضل‌الله زاهدی یافت. با این حال، در میان این فضای خفقان، گروهی از روزنامه‌نگاران و فعالان حوزه سینما تلاش کردند با بهره‌گیری از ابزارهای فرهنگی، تاثیرگذار باشند.

برگزاری اولین جشنواره سینمایی ایران

یکی از مهم‌ترین رویدادهای سینمایی ایران در این دوران، شکل‌گیری اولین «کنگره سینمایی ایران» در اسفند 1333 و برپایی جشنواره‌ای با عنوان «گلریزان» بود. این جشنواره از 22 تا 28 اسفند 1333 در سینما متروپل واقع در خیابان لاله‌زار برگزار شد.

در این جشنواره، فیلم «پایان رنج‌ها» عنوان بهترین فیلم را دریافت کرد و ساموئل خاچیکیان برای فیلم «چهارراه حوادث» موفق شد جایزه بهترین کارگردان را به‌دست آورد.

تجلیل از هنرمندان: آغاز یک سنت

اولین تندیس بهترین بازیگری سینمای ایران به دست آرمان هوسپیان رسید. همچنین از هوشنگ بهشتی برای بازی در فیلم «مهتاب خونین» تجلیل شد. در بخش بازیگران زن، مهین دیهیم برای نقش‌آفرینی در فیلم «پایان رنج‌ها» به‌عنوان بهترین بازیگر زن برگزیده شد و از منیر تسلیمی نیز به‌خاطر بازی در «مهتاب خونین» تجلیل به عمل آمد. این تقدیرها در زمانی انجام شد که منیر تسلیمی کمتر از یک سال بعد در سال 1334 درگذشت.

نگاهی به تاریخچه جشنواره‌های سینمایی ایران

اگرچه اولین جشنواره سینما در سال 1333 برگزار شد، اما پیشینه آن به فعالیت‌های طغرل افشار، روزنامه‌نگار برجسته سینمایی که از او به‌عنوان اولین منتقد سینمای ایران نیز یاد می‌شود، بازمی‌گردد. افشار برای اولین بار در سال 1329 جشنواره‌ای کوچک را با نمایش چند فیلم خارجی در سینما کریستال واقع در خیابان لاله‌زارنو برگزار کرد.

وی با وجود تحولات سیاسی ایران، موفق شد سه دوره دیگر این جشنواره را با نمایش فیلم‌های خارجی برگزار کند. مهم‌ترین دوره از این جشنواره‌ها در روزهای 5 و 6 تیر 1333، همزمان با انتشار مجله «پیک سینما» (به سردبیری خودش) برگزار شد.

در دوره چهارم جشنواره، فیلم‌هایی از 9 کشور به نمایش درآمدند و در مراسم افتتاحیه، شخصیت‌هایی همچون هوشنگ کاووسی و طغرل افشار سخنرانی کردند. طغرل با برگزاری جشنواره‌های فیلم خارجی توانست نخستین قدم‌های حرفه‌ای در راستای توسعه فرهنگی سینمای ایران بردارد.

چهره‌ای جوان و تاثیرگذار

طغرل افشار، که خواهرزاده نیما یوشیج بود، در سال 1312 به دنیا آمد و تنها با 17 سال، جشنواره فیلم‌های خارجی را در تهران برگزار کرد. او در فروردین سال 1333 نخستین جنگ سینمایی را با نام در کمان رنگین سینما منتشر کرد. همچنین، او در سال 1332 در فیلم «بی‌پناه» نیز نقش‌آفرینی کرد، اما ناچار از حوزه بازیگری کناره‌گیری کرد و در نوشته‌ای اعلام کرد که خواسته بود فساد و ابتذال پشت پرده را از نزدیک ببیند.

پایان کار و میراث به‌جامانده

افشار در 7 آبان 1332 همراه با هوشنگ کاووسی و دیگر افراد، بیانیه‌ای علیه رفتار برخی تماشاگران هنگام نمایش فیلم «رودخانه» اثر ژان رنوار تنظیم کرد. وی با تلاش‌های فراوان، اولین مسیر حرفه‌ای سینما در ایران را پایه‌گذاری کرد اما در 28 مرداد 1335 هنگام شنا در دریای خزر (بابلسر)، غرق شد و جان خود را از دست داد. روی سنگ مزار او نوشته شده است: «در اینجا طغرل افشار، اولین منتقد سینما در ایران، روان آرام و نجیبش را به خاک کشیده ‌است.»