افزایش تکان دهنده الکلی‌ها/ بازار سیاه مشروبات الکلی جان ایرانی ها را به خطر انداخت!
اقتصاد ایرانی: افزایش ۵۰ درصدی مصرف‌کنندگان الکل در ایران طی پنج سال گذشته؛ رونق بازار مشروبات دست‌ساز با وجود خطرات جدی سلامت، چالش بزرگی برای نظام بهداشت کشور ایجاد کرده است.
علیرضا رئیسی، معاون وزارت بهداشت، اخیرا از یک واقعیت پنهان در کشور پرده برداشت. او در یک تریبون رسمی اعلام کرد مصرف الکل در ایران نه تنها کم نیست، بلکه زیاد هم هست و اساسا به «چالش نظام سلامت» تبدیل شده است. او نادیده گرفتن این واقعیت را زیر سوال برد و گفت ما باید مراکز ترک الکل داشته باشیم و اگر صورت مساله را پاک کنیم، هرگز به جایی نمی‌رسیم.
این اظهارات با گزارش‌های سازمان جهانی بهداشت همخوانی دارد. این سازمان در آخرین گزارش خود مربوط به سال ۲۰۲۲ سرانه مصرف الکل در ایران را یک لیتر اعلام کرده است. این یعنی ایران جایگاه نهم را از میان ۱۸۹ کشور جهان به خود اختصاص داده است.
مطالعات نشان می‌دهند که دسترسی به مواد مخدر هم در پایتخت، با وجود محدودیت‌ها و ضمانت‌های کیفری موجود، بسیار سریع و آسان است. بر اساس این داده‌ها، هر فردی که در تهران تصمیم به تهیه مواد مخدر بگیرد، ظرف کمتر از ۷ دقیقه می‌تواند به مواد موردنظر خود دست یابد. در زمینه نوشیدنی‌های الکلی که مصرف، تولید و خرید و فروش آنها نیز دارای پیگرد قانونی است، دسترسی به این مواد آن‌قدر دشوار نیست، هرچند آمار دقیقی در این زمینه موجود نیست.
افزایش چشمگیر مصرف الکل در کشور
بررسی‌های خبرنگار رویداد ۲۴ نشان می‌دهد که مصرف الکل در سطح کشور نسبت به گذشته افزایش چشمگیری داشته است؛ ماجرا هنگامی تلخ‌تر می‌شود که به دلیل غیر قانونی بودن این موضوع، بسیاری از سودجویان از مواد نامرغوب یا الکل صنعتی استفاده می‌کنند که در نهایت به قیمت جان مصرف کننده تمام می‌شود
دو فروشنده مشروبات الکلی در بازار سیاه به خبرنگار رویداد ۲۴ گفته‌اند فروششان نسبت به سه سال گذشته چندین برابر شده است.
تحقیقات جدید نشان می‌دهد که مرگ و میر ناشی از بیماری‌های کبدی مرتبط با مصرف الکل روند صعودی دارد و این افزایش در برخی گروه‌ها، به ویژه زنان و جوانان، سریع‌تر است. مطالعه‌ای که بین سال‌های ۲۰۱۸ تا ۲۰۲۲ انجام شد، نشان می‌دهد که مرگ و میر ناشی از بیماری کبدی مرتبط با الکل (ALD) به‌طور متوسط حدود ۹ درصد در سال افزایش یافته است، حال آن‌که این میزان در دوره ۲۰۰۶ تا ۲۰۱۸ تنها ۳.۵ درصد در سال بود.
کارشناسان بر این باورند که افزایش مرگ و میر ممکن است ناشی از افزایش مصرف الکل در دوران همه‌گیری کووید-۱۹ و همچنین بروز مشکلات سلامت طولانی‌مدت مانند چاقی و فشار خون بالا باشد. این تحقیق با استفاده از گواهی‌های فوت، مرگ و میر ناشی از هپاتیت و سیروز کبدی مرتبط با الکل، دو بیماری جدی کبدی، را ردیابی کرده است.
در حالی که مردان همچنان بیشترین تعداد مرگ و میر را تجربه می‌کنند و این رقم به ۱۷ نفر در هر ۱۰۰۰۰۰ نفر می‌رسد، نرخ افزایش مرگ و میر زنان سریع‌تر است. در سال ۲۰۲۲، از هر ۱۰۰۰۰۰ زن، ۸ نفر جان خود را بر اثر ALD از دست دادند، در حالی که این رقم در ابتدای دوره مطالعه تنها ۳ نفر در هر ۱۰۰۰۰۰ نفر بوده است. به طور متوسط، میزان مرگ و میر زنان هر سال حدود ۴.۳ درصد افزایش یافته که تقریباً دو برابر رشد مرگ و میر مردان است.
کارشناسان اجتماعی و حوزه سلامت بار‌ها نسبت به رواج مشروبات الکلی دست‌ساز هشدار داده‌اند؛ محصولاتی که اغلب در محیط‌های غیر بهداشتی و بدون استاندارد تولید می‌شوند و مصرف آنها می‌تواند موجب مسمومیت‌های شدید، نابینایی و حتی مرگ شود. با این حال، روایت امیر نشان می‌دهد که تقاضا در حال افزایش است و بازار زیرزمینی مشروبات، با وجود خطرات آشکار، همچنان رونق دارد.
وجود همین شرایط سبب شده معاون وزیر بهداشت از لزوم تاسیس «مراکز ترک الکل» در کشور صحبت کند. همان طور که رئیسی هم اشاره کرده، موضوع مصرف الکل از جمله موضوعاتی که است که «صورت مساله اش پاک شده»، اما خود مساله در زیر پوست جامعه به صورت جدی در جریان است. بررسی‌های رویداد ۲۴ نشان می‌دهد چندین مرکز ترک الکل به صورت غیر رسمی در حال فعالیت هستند.
یک مددکار اجتماعی فعال در مراکز ترک اعتیاد که شامل ترک اعتیاد به الکل هم می‌شود، به رویداد ۲۴ گفته که نسبت به سال‌های گذشته مراجعه افراد الکلی برای ترک، ۵۰ درصد افزایش داشته است.
افزایش ۵۰ درصدی مراجعه‌کنندگان الکی به مراکز ترک اعتیاد طی پنج سال اخیر
در حال حاضر کلینیک‌های ترک اعتیاد، موضوع اعتیاد به الکل را هم پیگیری می‌کنند. یکی از این کلینک‌ها در منطقه شمال تهران می‌گوید با افزایش چشم گیر شمار مراجعه کنندگان الکلی مواجه است. مددکار این کلینیک در خیابان آجودانیه تهران، در گفت‌و‌گو با رویداد۲۴به تشریح وضعیت مراجعه‌کنندگان در زمینه مصرف الکل و مواد مخدر پرداخته و از رشد قابل توجه مصرف الکل در سال‌های اخیر خبر داده است.
او درباره میزان مراجعان مصرف‌کننده الکل نسبت به گذشته گفته: «تعداد افراد درگیر مصرف الکل نسبت به گذشته افزایش محسوسی داشته است. اگر بخواهم آماری بدهم، می‌توان گفت که در مقایسه با پنج سال گذشته، مراجعه‌کنندگان الکلی حدود ۵۰ درصد بیشتر شده‌اند.»
این مددکار در توضیح سن مراجعه‌کنندگان نیز اظهار کرد: «اغلب افرادی که با مشکل الکل مراجعه می‌کنند حدود ۴۰ سال سن دارند. بیشتر این افراد پس از مصرف مشروبات الکلی دچار اختلالات روانشناختی می‌شوند و در ادامه تحت نظر روانپزشک قرار می‌گیرند. خوشبختانه با یک دوره سه‌ماهه دارودرمانی کوتاه‌مدت، بسیاری از آنها بهبود پیدا می‌کنند و تنها تعداد کمی دوباره دچار لغزش می‌شوند.»
او درباره حمایت‌های دولتی از این مراکز توضیح داد: «هیچ حمایتی از سوی نهاد‌های دولتی یا سازمان‌های رسمی بهداشتی دریافت نمی‌کنیم. حتی سازمان بهزیستی هم کمک خاصی به ما نمی‌رساند. این در حالی است که حجم مراجعات بالا رفته و هزینه‌ها سنگین‌تر شده است.»
این مددکار همچنین به مشکلات ناشی از مصرف مشروبات تقلبی اشاره کرد و گفت: «شکایات و گزارش‌ها در این زمینه بسیار زیاد است.»
او افزایش مصرف الکل را «یک واقعیت نگران‌کننده» خوانده و می‌گوید: برای مدیریت آن نیازمند حمایت‌های جدی‌تر دولتی و برنامه‌ریزی منسجم هستیم.
