انتقال پایتخت ایران/ آیا دولت پزشکیان مقصد جدید را مشخص می‌کند؟
اقتصاد ایرانی: دولت مسعود پزشکیان با انتصاب محمدرضا عارف به‌عنوان مسئول مطالعات طرح انتقال پایتخت، عزم خود را برای حل مشکلات زیست‌محیطی و زیرساختی پایتخت نشان داده و گامی جدی در مسیر اجرای این ایده برداشته است.
زمینه‌سازی و روند پیگیری دولت
با وجود اینکه این ایده در ابتدا به‌عنوان واکنشی به بحران‌های زیست‌محیطی تهران مطرح شد، انتصاب محمدرضا عارف به‌عنوان مسئول مطالعات طرح انتقال پایتخت، نشان‌دهنده جدیت دولت در اجرای این طرح است. در اولین گام‌ها، عارف ضمن دیدار با نمایندگان استان‌های جنوبی کشور، از آغاز مطالعات انتقال پایتخت خبر داد و بر ضرورت نگاه راهبردی به آینده تهران تأکید کرد.
دیدگاه‌های موافقان: ضرورت راهبردی در برابر بحران زیست‌محیطی
برخی از کارشناسان و مسئولان بلندپایه از جمله رئیس‌جمهور و دکتر مهدی زارع، زلزله‌شناس برجسته کشور، بر این باورند که بحران‌های طبیعی تهران به سطحی رسیده که نه تنها امنیت شهروندان را تهدید می‌کند، بلکه تداوم تمرکز اداری و سیاسی را با چالش جدی مواجه کرده است. بر اساس گزارش‌های منتشر شده، میزان فرونشست زمین در برخی مناطق تهران به سالانه ۳۰ تا ۴۰ سانتی‌متر رسیده است؛ رقمی که از نگاه علمی، نشان‌دهنده «خطر فوری برای زیرساخت‌های شهری» است.
دیدگاه‌های منتقدان طرح انتقال پایتخت: مسأله‌ای پیچیده و پرهزینه
در مقابل، برخی کارشناسان از جمله علی اعطا، عضو سابق شورای شهر تهران و پژوهشگر مطالعات شهری در دانشگاه استراسبورگ فرانسه، به شدت مخالف این طرح هستند. وی معتقد است که انتقال پایتخت نه تنها مشکلات تهران را حل نمی‌کند، بلکه آن‌ها را در موقعیت جدید بازسازی خواهد کرد. اعطا همچنین هزینه‌های بسیار سنگین انتقال زیرساخت‌ها و مشکلات اجرایی این طرح را دلیلی برای عدم امکان‌پذیری آن دانسته و این اقدام را «فاقد توجیه اجرایی» قلمداد کرده است.
تهران؛ مسأله‌ای پیچیده‌تر از انتقال پایتخت
برخی دیگر از کارشناسان اعتقاد دارند که بحران‌های تهران بیش از آن‌که به موقعیت پایتختی آن مربوط باشد، ناشی از مسائل ساختاری مانند رشد بی‌رویه جمعیت، ساخت‌وسازهای غیراصولی، کمبود منابع و نبود یک حاکمیت شهری یکپارچه است. از این منظر، راه‌حل نهایی در اصلاح ساختاری و مدیریت شهری هوشمندانه نهفته است.
در نمونه‌های جهانی، دیده شده است که انتقال پایتخت اگرچه ممکن است فشار بر شهر اصلی را کاهش دهد، اما بدون اجرای اصلاحات محوری در ساختارهای شهری، محیط‌زیست و حمل‌ونقل، از معضلات شهر ابتدایی کاسته نمی‌شود.
سند چشم‌انداز: آیا تهران ترک می‌شود؟
دکتر فرهاد طالبیان، استاد دانشگاه و تحلیلگر مسائل شهری، بر این باور است که حتی اگر انتقال پایتخت تا سال ۱۴۲۰ صورت گیرد، تهران همچنان نیازمند برنامه‌ریزی و ساماندهی مجدد خواهد بود. وی پیشنهاد می‌کند که به جای تمرکز بر مهاجرت سیاسی از تهران، باید با استفاده از فناوری‌های نوین شهر هوشمند، کنترل آلودگی هوا، مدیریت منابع آبی، و مقاوم‌سازی زیرساخت‌ها، این شهر را به محلی قابل سکونت تبدیل کرد.
مشکلات عمده تهران راهکارهای پیشنهادی| فرونشست زمین | مدیریت جامع منابع آب، کنترل ساخت‌وسازها |
| آلودگی هوا | توسعه ناوگان حمل‌ونقل عمومی، کاهش سوخت‌های فسیلی |
| کمبود آب | ارتقای سیستم تصفیه و توزیع آب شهری |
| زلزله | مقاوم‌سازی ساختمان‌ها و زیرساخت‌ها |
در نهایت، به نظر می‌رسد که بحران‌های تهران فراتر از یک راه‌حل ساده نظیر انتقال پایتخت بوده و نیازمند طرح‌های دقیق، جامع و مبتنی بر اصلاحات ساختاری است. آینده این شهر بزرگ و پایتخت ایران، به تصمیمات کلان مدیریتی بستگی دارد که می‌تواند تأثیرات بلندمدتی به دنبال داشته باشد.
