خوشحالی بانک‌ها به خاطر افزایش نرخ دلار!

مروری بر صورت‌های مالی نشان می‌دهد که طی سال‌های ۱۴۰۱ تا ۱۴۰۳، سود تسعیر و ارزش‌گذاری دارایی‌های ارزی به یکی از منابع اصلی سوددهی بانک‌ها تبدیل شده است. با این حال، این درآمدها بیشتر جنبه اسمی داشته و با تغییرات نرخ ارز ممکن است به سرعت کاهش یابند.

سودآوری بانک‌ها و تأثیر نرخ ارز

بانک‌ها اصولاً باید از حاشیه سود تسهیلات–سپرده و کارمزد خدمات درآمد کسب کنند. اما در اقتصادی که تحت تأثیر تورم و تغییرات مداوم نرخ ارز است، هر افزایش در نرخ دلار موجب افزایش ارزش دفتری دارایی‌های ارزی می‌شود که به شکل سود تسعیر در صورت‌های مالی ظاهر می‌گردد.

ریشه سودهای اسمی

چرا نوسان ارز به منبع سود بانک‌ها تبدیل شده است؟ این وضعیت به ترکیب دارایی‌ها و قواعد حسابداری مربوط می‌شود. در ادامه به بررسی این موارد می‌پردازیم:

ترکیب دارایی‌ها: شامل سپرده و نقد ارزی، مطالبات ارزی و سرمایه‌گذاری‌های ارزی که با افزایش نرخ ارز، ارزش دفتری آن‌ها رشد می‌کند.

حسابداری تسعیر: تفاوت نرخ تسعیر در دوره‌های مالی به عنوان سود یا زیان شناسایی می‌شود.

بازار بدهی و اوراق ارزی: افزایش نرخ ارز موجب رشد ارزش ریالی اوراق ارزی می‌شود که به سود منجر می‌گردد.

سود غیرعملیاتی و چالش‌های آن

بانک‌ها گاهی بیشتر سود خود را از سود تسعیر، ارزش‌گذاری دارایی‌ها یا بازارگردانی اوراق ارزی به دست می‌آورند. این سودها کیفیت پایینی دارند و به دلیل نوسانات نرخ ارز می‌توانند به سرعت تبدیل به زیان شوند.

تحلیل سود و زیان

برای بررسی سود واقعی بانک‌ها، باید به موارد زیر توجه کرد:

پیامدهای کلان سود ارزی

کارشناسان اقتصادی هشدار می‌دهند که سودهای اسمی حاصل از تسعیر ارز، علاوه بر آسیب‌های مالی به بانک‌ها، می‌تواند اقتصاد کلان را نیز تحت تأثیر قرار دهد:

توزیع سود غیرنقدی: بانک‌ها ممکن است سود غیرنقدی را توزیع کنند که فشار نقدینگی را افزایش می‌دهد.

انگیزه به سودهای آسان: وقتی کسب سود ارزی راحت‌تر باشد، بانک‌ها ممکن است به جای تقویت خدمات خود، به افزایش دارایی‌های ارزی تمایل پیدا کنند.

ریسک پایداری: با ثبات یا کاهش نرخ ارز، سودهای ارزی می‌توانند به سرعت حذف شوند و ناترازی‌های مالی تشدید گردد.

راهکارها برای مدیریت سودهای ارزی

برای رفع این چالش‌ها، سیاست‌هایی نظیر سقف‌گذاری بر گپ ارزی خالص، افشای حساسیت سود به تغییرات نرخ ارز و محدودیت تقسیم سود مبتنی بر سودهای ارزی پیشنهاد می‌شود. همچنین تشویق بانک‌ها به افزایش درآمدهای کارمزدی و اصلاح ساختار تسهیلات و سپرده‌گذاری از دیگر اقدامات مؤثر است.

افزایش نرخ ارز به طور موقت به سودآوری بانک‌ها کمک کرده، اما این سودها بیشتر جنبه اسمی دارند و نقد نیستند. با تغییر روند نرخ دلار، این سودها به زیان تبدیل شده و ناترازی مالی را تشدید می‌کنند. سیاست‌گذاری صحیح و پایدار برای مدیریت نرخ ارز و کنترل سودهای مالی امری ضروری است تا سیستم بانکی کشور از پایداری بیشتری برخوردار شود.