این قلم راوی هزار سخن ناگفته است

اقتصادایرانی: الهه خاتمی، نخستین زن ایرانی در مقام استادی خط نستعلیق، با شکستن مرزهای سنتی هنر خوشنویسی، تاریخ‌ساز شد. او با مهارت و پشتکار بی‌پایان، هنر را از جنس عرفان و عشق به روایت درآورد و الگویی برای نسل‌های آینده خلق کرد.

گزارش را در ادامه بخوانید:

چهره هایی که نه تنها مهارت را به کمال رسانده اند، بلکه مسیر را برای نسل های آینده هموار کرده اند. استادان خوشنویس با صبر و حوصله ای بی پایان، هر حرکت قلم را به اثری جاودانه بدل می کنند. در دستان آن ها، هر واژه روایتگر تاریخ، عرفان و عشق است. در دوره ای که هنر خوشنویسی تا دهه ها به عنوان حوزه ای مردانه شناخته می شد، الهه خاتمی توانست با تلاش و پشتکار، اولین زن ایرانی باشد که به مقام استادی در خط نستعلیق دست یابد. او مسیری سخت را پیمود تا ثابت کند که زنان نیز می توانند در این هنر جایگاهی برابر با مردان داشته باشند.خاتمی متولد 1338 در تهران، فارغ التحصیل رشته زبان و ادبیات انگلیسی از دانشگاه علامه طباطبایی است. به گفته خودش از کودکی علاقه زیادی به خوشنویسی داشت. او درباره آغاز این مسیر در زندگی اش می گوید: «در خانواده ای فرهنگی بزرگ شدم و تا جایی که به یاد دارم همیشه در خانواده ما به هنر خوشنویسی اهمیت می دادند. این علاقه از همان دوران کودکی در من شکل گرفت و پیش از رفتن به مدرسه، خطاطی می کردم و وقتی به مدرسه رفتم، خط خوبی داشتم. تمرین های روزانه ای که پدرم برایم در نظر می گرفت، زمینه ساز علاقه ام به این هنر شد. به صورت حرفه ای از سال 1359 وارد انجمن خوشنویسان ایران شدم، اما پیش از آن نیز در مسابقات هنری شرکت می کردم و اغلب مقام اول را به دست می آوردم.»

خاتمی با فعالیت مستمر در حوزه آموزش، شرکت در نمایشگاه ها و کسب جوایز متعدد، الگویی الهام بخش برای بانوان هنرمند کشور به شمار می رود، می گوید: «موانعی که زنان در جامعه با آنها مواجه می شوند، کم نیست. بخشی از این موانع از سوی خانواده و بخشی از طرف جامعه تحمیل می شود. با این حال من یاد گرفته بودم اگر کاری را شروع می کنم، باید تمام توانم را صرف آن کنم. این چیزی بود که مادرم در زندگی به من یاد داد و من هم در همه مراحل زندگی آن را آویزه گوشم کردم.

به همین دلیل وقتی خوشنویسی را به طور حرفه ای شروع کردم در ذهنم بود که باید همه توانم را در این مسیر بگذارم.

هر کجا که مسیر برایم سخت می شد همیشه به خودم یادآوری می کردم که زنان هم باید بتوانند به جایگاهی که مردان در خوشنویسی دارند، دست پیدا کنند. به همین دلیل همه تلاشم را کردم و خدا را شکر که این اتفاق هم افتاد و سال 1386 به عنوان اولین زنی که در خط نستعلیق به مقام استاد تمامی رسید، شناخته شدم. اما بعد از من زنان دیگری هم از جامعه خوشنویسی با تلاش خود توانستند در این مسیر قدم بگذارند.»

او با شور و افتخار لحظه ای را به یاد می آورد که توانست به عنوان اولین زن به مقام استادی برسد، می گوید: «روزی که آثارم در کنار خوشنویسان مرد ارزیابی شد و به عنوان استاد پذیرفته شدم، یکی از بهترین روزهای زندگی ام بود. احساس کردم که مانعی را از مسیر زنان برداشته ام.»

به گفته خاتمی، جایگاه زنان در خوشنویسی نسبت به گذشته قابل مقایسه نیست. او در این باره می گوید: «در حال حاضر حدود 70 درصد از هنرجویان انجمن خوشنویسان ایران را زنان تشکیل می دهند، درحالی که مردان تنها 30 درصد هستند. اما همچنان موانع اجتماعی باعث شده که تعداد زنانی که به جایگاه استادی می رسند، کمتر باشد. اما بازهم تاکید می کنم که اکنون از نظر حضور زنان در زمینه فعالیت در خوشنویسی و همینطور دستاوردهایی که داشته اند قابل مقایسه با قبل نیست.» او با بیان اینکه در این مسیر هرگز حمایت خاصی دریافت نکرده است و همواره سعی اش بر این بوده که خودش مشکلات را از سر راه بردارد، ادامه می دهد: «اتفاقی طبیعی است که هر جامعه ای در قبال حرکت هایی که برای اولین بار اتفاق می افتد مقاومت هایی داشته باشد. اما باید پذیرفت که زندگی سراسر مبارزه است و اگر کسی به چیزی اعتقاد دارد باید برایش بجنگد و حتی تاوان هم بدهد.»

این هنرمند خطاط معتقد است که خوشنویسی ارتباطی عمیق با ادبیات، عرفان و اخلاق دارد و این هنر نه تنها جلوه ای بصری، بلکه پلی میان روح هنرمند و اندیشه های بزرگانی چون حافظ، سعدی و مولانا است، می گوید: «ما خوشنویسان شانس بزرگی داریم که برای خلق آثارمان به سراغ ادبیات، عرفان و سخنان پندآموز می رویم. چون این مطالب تاثیر خودشان را در روح و روان هنرمندان خوشنویس می گذارد و زندگی می تواند شکل زیباتری به خودش بگیرد. امیدوارم که جامعه به این هنر بیش از پیش توجه کند تا از این طریق ادبیات و عرفان هم بیش از پیش ترویج پیدا کند.»

خاتمی به مهم ترین ویژگی خوشنویسان اشاره می کند و می گوید: «به طور کلی معتقدم که هنرمندان در هر زمینه ای که مشغول فعالیت هستند باید به کاری که انجام می دهند اعتقاد و باور داشته باشند. هنرمند چه خوشنویس، چه نقاش، چه موزیسین و... باید با اعتقاد کار کند و پشتکار داشته باشد و یک هدف را برای خودش در نظر بگیرد تا بتواند با حفظ ارزش هایی که باورهایش را می سازد به آن کار بپردازد.»

او با تاکید بر جایگاه خوشنویسی سنتی در ایران یادآور می شود: «هر حرکت تازه ای در خوشنویسی باید بر پایه سنت بنا شود. هیچ هنرمندی نمی تواند بدون شناخت عمیق از گذشته، آینده ای موفق برای خود بسازد. خوشنویسی سنتی همچنان جایگاه خودش را در میان خوشنویسان دارد. پایه های محکمی که این هنر در طول قرن ها داشته و به امروز رسیده، نشان می دهد که هر حرکت تازه ای در این عرصه بخواهد اتفاق بیفتد باید با فکر و تدبیر باشد تا به جایگاه دیرینه آن خدشه ای وارد نشود.»

خاتمی با انتخاب دقیق متون و نگاهی تامل برانگیز به واژگان، آثاری عمیق و ماندگار نوشته است که از زیبایی ظاهری فراتر رفته و به جان مخاطب نفوذ می کند. می گوید: «به هنر خوشنویسی بخصوص خط نستعلیق بیشتر در ایران و ترکیه و کشورهای حاشیه خلیج فارس پرداخته می شود. از این بابت باید گفت که شاید در اکثر کشورهای دنیا با آن خیلی آشنا نباشند. با این حال آثار برخی از خوشنویسان ایرانی در موزه ها و نمایشگاه های بین المللی نگهداری و به نمایش گذاشته می شود و مورد استقبال بازدیدکننده ها قرار می گیرد.

البته در تمام این سال ها هرکدام از ما به نوبه خود سعی کرده ایم مردم کشورهای دیگر را هم با هنر خوشنویسی آشنا کنیم. من تاکنون موفق شده ام نمایشگاه هایی در لندن، تایلند، سنگال، مراکش، بلگراد و آمریکا برگزار کنم تا هنر خوشنویسی ایرانی را به سهم خودم به جهان معرفی کنم.»

اگرچه 17 سال از دستیابی او به مقام استادی می گذرد، اما اخیرا مراسم نکوداشتی برای تجلیل از تلاش های الهه خاتمی برگزار شده است.

او درباره این رویداد می گوید: «خوشحالم که جامعه خوشنویسی کم کم به این باور رسیده که زنان می توانند در کنار مردان فعالیت کنند و زمینه حضورشان بیش از گذشته فراهم شود. با توجه به تجربیاتی که در این سال ها به دست آورده ام به همه دختران و زنانی که در این عرصه فعالیت می کنند یا علاقه مند هستند وارد این عرصه شوند، توصیه می کنم که خودشان را باور داشته باشند و از موانع و مشکلات نترسند و هیچ وقت از ادامه دادن دلسرد نشوند. تنها باید باور داشته باشند که با پشتکار و خودباوری به همه خواسته هایشان می رسند.»

منبع: روزنامه ایران