سیگنال خطرناک خروج افغان‌ها / آیا بازار مسکن ارزان می‌شود؟
اقتصاد ایرانی: با افزایش روند بازگشت و اخراج اتباع افغانستانی، گمانه‌زنی‌ها درباره کاهش قیمت و اجاره مسکن بالا گرفته، اما کارشناسان هشدار می‌دهند این تأثیر محدود و مقطعی است و بازار کلان را تحت تاثیر قرار نمی‌دهد.
سیگنال‌های خطرناک خروج اتباع به بازار مسکن؛ آیا کاهش قیمت‌ها واقعی است؟
در حالی که روند بازگشت داوطلبانه و اخراج اجباری اتباع افغانستانی از ایران سرعت گرفته است، برخی تحلیل‌ها در رسانه‌ها و بازار مسکن از احتمال کاهش نرخ اجاره و قیمت خانه‌ها خبر می‌دهند. این دیدگاه‌ها عمدتاً بر پایه فرض کاهش قابل توجه تقاضا به دلیل خروج جمعیتی قابل توجه، به ویژه در مناطق کم‌برخوردار و حاشیه‌ای شکل گرفته است.
با این حال، کارشناسان اقتصادی معتقدند این تأثیر محدود و موقتی خواهد بود و نمی‌تواند به صورت گسترده بر بازار مسکن تأثیر بگذارد. جمعیت مهاجر افغان عمدتاً در مناطق خاصی از شهرها مانند جنوب تهران، حاشیه مشهد، قم و شهرهای مرزی متمرکز است؛ مناطقی که ساختار قیمتی متفاوتی نسبت به میانگین بازار دارند. بنابراین کاهش تقاضا در این نقاط، تأثیر معناداری بر شاخص کلی قیمت مسکن ندارد.
علاوه بر این، عوامل کلان‌تری مثل تورم، رکود ساخت‌وساز، کاهش تولید و سیاست‌های مالی دولت بر بازار مسکن سایه انداخته‌اند. کاهش تقاضا در بخشی از بازار حتی اگر باعث تعدیل محدود قیمت‌ها شود، راهکار اصلی ساماندهی بازار نیست. ساختار نامتوازن عرضه و تقاضا، نبود برنامه‌ریزی بلندمدت و ضعف سیاست‌گذاری، مشکلات اصلی این بازار هستند.
گزارش‌ها نشان می‌دهد طی شش ماه گذشته بیش از ۷۷۰ هزار نفر از اتباع افغان فاقد مدارک قانونی به کشورشان بازگشته‌اند. این مهاجران عمدتاً در مناطق مرکزی و جنوبی تهران، جایی که خانه‌های کلنگی و بافت فرسوده بیشتر است، سکونت داشتند. با خروج آنها، کاهش تقاضای اجاره در این مناطق محتمل است، اما این تأثیر مقطعی و محدود خواهد بود.
از سوی دیگر، حضور گسترده اتباع افغان در صنعت ساختمان (۶۰ تا ۷۰ درصد کارگران) نقش مهمی در نیروی کار ارزان این حوزه دارد. حذف این نیروی کار می‌تواند هزینه‌های ساخت‌وساز را افزایش داده و باعث کندی پروژه‌ها شود، که به نوبه خود ممکن است قیمت تمام شده مسکن را بالا ببرد و تحویل پروژه‌های دولتی مانند نهضت ملی مسکن را با تأخیر مواجه کند.
کارشناس حوزه مسکن، منصور غیبی، تاکید دارد که هیچ داده رسمی از کاهش عمومی قیمت مسکن وجود ندارد و انتشار شایعات کاهش قیمت ممکن است با هدف کنترل فشار روانی جامعه باشد. وی همچنین هشدار می‌دهد که جایگزینی کارگران افغان با نیروی کار داخلی دستمزدها را افزایش خواهد داد، اما این افزایش فاجعه‌بار نیست و دولت باید پیش از اجرای چنین سیاست‌هایی، تدابیر لازم را برای جلوگیری از شوک ناگهانی بازار اتخاذ کند.
