رازهای پشت پرده گرانی لبنیات/ یارانه‌ها کجای مسیر گم شدند؟
اقتصاد ایرانی: افزایش چشمگیر قیمت لبنیات در سال جاری، کاهش سرانه مصرف این محصولات اساسی و صادرات شیر خشک یارانه‌ای، به پرسش‌هایی درباره کارایی سیاست‌های دولتی و نقش لابی شرکت‌های شبه‌دولتی در این گرانی‌ها دامن زده است.
چرایی افزایش قیمت محصولات لبنی با وجود مازاد تولید
با وجود مازاد تولید شیر خام و دیگر فرآورده‌های لبنی، و حتی کاهش قدرت خرید مردم که باعث ریزش بازار تقاضا شده است، باز هم قیمت این محصولات طی چند ماه اخیر بارها افزایش یافته است. بسیاری از کارشناسان، این روند را به ضعف در سیاست‌های کنترلی دولت بر قیمت‌ها مرتبط می‌دانند.
علی‌احسان ظفری، مدیرعامل و رئیس هیئت‌مدیره اتحادیه تعاونی‌های لبنی کشور، در این باره گفته است: «شیر خام که یک ماده اولیه اساسی در صنعت لبنیات محسوب می‌شود، عمدتاً در اختیار شرکت‌های شبه‌دولتی قرار گرفته است و این شرکت‌ها اهداف خاص خود را با قیمت‌گذاری شیر خام دنبال می‌کنند. چنین شرایطی باعث به حاشیه رفتن نیازهای اصلی مردم شده است.»
نقش یارانه‌ها در بازار لبنیات
ظفری همچنین به موضوع تخصیص یارانه به نهاده‌های دامی اشاره کرد و تاکید کرد که دولت سالانه مبالغ هنگفتی را برای تامین نیازهای غذایی دام‌ها به صورت یارانه اختصاص می‌دهد. با این وجود، سوال اصلی اینجاست که این یارانه‌ها چگونه مدیریت می‌شود؟ آیا محصول نهایی باید با قیمت یارانه‌ای در اختیار مردم قرار گیرد یا اینکه با نرخ آزاد به خارج از کشور صادر شود؟
در حال حاضر، بسیاری از تولیدکنندگان با استفاده از نهاده‌های دامی یارانه‌ای، شیر خام را به شیر خشک تبدیل کرده و آن را صادر می‌کنند. این روند به معنای آن است که یارانه‌ای که باید صرف کاهش هزینه‌های زندگی مردم شود، در نهایت به نفع طبقه خاصی از جامعه، یعنی تولیدکنندگان و صادرکنندگان تمام می‌شود.
تحلیل وضعیت سرانه مصرف لبنیات
یکی دیگر از مشکلاتی که در این حوزه دیده می‌شود، کاهش سرانه مصرف لبنیات در کشور است. این کاهش ناشی از افزایش بی‌رویه قیمت‌ها و کاهش قدرت خرید مردم است. طبق گزارش‌ها، بسیاری از خانوارها دیگر توان خرید لبنیات را ندارند و این مساله تأثیرات منفی زیادی بر سلامت عمومی جامعه خواهد گذاشت.
چرا سرانه مصرف لبنیات کاهش یافت؟
افزایش قیمت محصولات لبنی به دلیل گرانی شیر خام
تبدیل شیر خام به شیر خشک صنعتی و صدور آن به خارج از کشور
سیاست‌های ضعیف دولت در نظارت بر بازار
جدول مقایسه‌ای هزینه‌ها و تخصیص یارانه‌ها
موضوع تخصیص یارانه (میلیارد تومان) نتایج در بازار داخلی| نهاده‌های دامی | ۵۰۰۰ | عدم کاهش قیمت محصولات لبنی |
| فرآورده‌های لبنی | ۲۰۰۰ | تبدیل به شیر خشک و صادرات |
| مصرف خانوار | - | کاهش سرانه مصرف |
راهکارها
برای حل مشکل گرانی لبنیات و کاهش مصرف آن، نیازمند یک تغییر اساسی در سیاست‌های دولت هستیم. دولت باید با نظارت دقیق‌تر بر روند تخصیص یارانه‌ها، از انحصار شرکت‌های شبه‌دولتی در بازار جلوگیری کند و شرایطی را فراهم نماید که محصول نهایی با قیمت مناسب در دسترس مردم قرار گیرد. همچنین، باید سیستم توزیع فرآورده‌های لبنی به شکلی اصلاح شود که تمامی اقشار جامعه توان خرید آن را داشته باشند.
بهبود این وضعیت نیازمند شفافیت در روند تولید و توزیع و البته همکاری بیشتر دولت و بخش خصوصی در تنظیم قیمت‌ها و کنترل صادرات است.
