هشدار جدی/ منتظر جهش بی‌سابقه قیمت بنزین باشید+ 4 سناریوی مهم!
اقتصاد ایرانی: احتمال افزایش قیمت بنزین با توجه به ناترازی تولید و مصرف سوخت و اظهارنظرهای اخیر مسئولان تقویت شده است؛ آیا مردم باید خود را برای این تغییر آماده کنند؟
در ماه‌های اخیر، احتمال جهش قیمت بنزین بار دیگر به یکی از موضوعات حساس و پرمناقشه اقتصادی در ایران تبدیل شده است. این مسأله که در اظهارنظرهای گوناگون مسئولان و کارشناسان اقتصادی نیز بازتاب داشته، زوایایی از وضعیت مصرف و تولید سوخت در کشور را برجسته کرده است. در ادامه به بررسی دلایل این احتمال، سیاست‌های پیشنهادی، و پیامدهای آن می‌پردازیم.
دلایل اصلی افزایش احتمالی قیمت بنزین
یکی از مهم‌ترین محورهای تحلیل، تمرکز بر دلایلی است که به ضرورت افزایش قیمت بنزین اشاره دارند:
۱. ناترازی تولید و مصرف بنزین
ایران با مشکلی جدی در توازن تولید و مصرف بنزین مواجه است. مطابق آمار موجود، میزان مصرف روزانه بنزین در سال گذشته حدود ۱۲۲ میلیون لیتر بود که این رقم اکنون به بیش از ۱۴۵ میلیون لیتر افزایش یافته است. این در حالی است که ظرفیت تولید داخلی بنزین حدود ۱۱۰ میلیون لیتر در روز است. نتیجه چنین ناترازی‌ای، نیاز به واردات سوخت و فشار بر منابع ارزی است.
۲. اظهارنظرهای مقامات مسئول
اظهارات مسئولان دولتی نشان از رویکرد اقتصادی متفاوت برای مدیریت یارانه‌های سوخت و مصرف بنزین دارد. مسعود پزشکیان، رئیس‌جمهور، در یکی از سخنان خود اعلام کرد: «چرا باید ۴ میلیارد دلار صرف واردات بنزین کنیم تا پرمصرف‌ها بنزین را لیتری ۱۵۰۰ تومان بخرند؟». پیشنهاد وی تمرکز بر حذف یارانه‌های بنزین برای خودروهای پردرآمد و اختصاص یارانه به گروه‌های کم‌درآمد است.
همچنین محسن حاجی‌میرزایی، رئیس دفتر رئیس‌جمهور، با اشاره به مصرف روزافزون کالاهای اساسی نظیر سوخت، تأکید کرد که منابع ارزی کشور تحمل واردات بنزین با این حجم و با قیمت آزاد دلار را ندارد. این سخنان به‌عنوان نشانه‌ای از احتمال اصلاح قیمت‌ها در آینده نزدیک تعبیر شده است.
فاطمه مهاجرانی، سخنگوی دولت نیز، بر ضرورت بازنگری در سیاست یارانه سوخت تأکید کرد و گفت: «افرادی که با خودروهای میلیاردی به آفرود می‌روند، نباید از بنزین ۱۵۰۰ تومانی استفاده کنند.»
پیشنهادهای مطرح‌شده برای اصلاح قیمت بنزین
بر اساس گزارش‌ها و تحلیل‌ها، چهار سناریو برای افزایش یا اصلاح قیمت بنزین مورد توجه قرار گرفته است:
سناریو توضیحات| ۱. ادامه وضعیت موجود | در این حالت، قیمت بنزین تغییر نمی‌کند و دولت همچنان ارز واردات بنزین را تأمین می‌کند. اما این رویکرد با توجه به فشارهای اقتصادی، پایدار نخواهد بود. |
| ۲. سه‌نرخی شدن قیمت بنزین | این سناریو، ارائه بنزین با سه نرخ متفاوت؛ یارانه‌ای، نیمه‌آزاد و آزاد را پیشنهاد می‌دهد تا مصرف بهینه‌تر مدیریت شود. |
| ۳. افزایش تدریجی قیمت بنزین | هدف این روش، کاهش ناگهانی فشار اقتصادی بر جامعه از طریق افزایش تدریجی قیمت سوخت است. |
| ۴. حذف یارانه بنزین برای خودروهای لوکس | در این طرح، خودروهای گران‌قیمت از یارانه بنزین محروم شده و مجبور به خرید بنزین با نرخ آزاد خواهند بود. |
پیامدهای اقتصادی و اجتماعی احتمالی
افزایش قیمت بنزین، به‌عنوان یکی از کالاهای اساسی، پیامدهای گسترده‌ای را می‌تواند برای اقتصاد و جامعه به همراه داشته باشد:
۱. افزایش هزینه حمل‌ونقل
یکی از اولین تأثیرات این افزایش، جهش هزینه‌های حمل‌ونقل است. این امر موجب تأثیر بر سایر بخش‌های اقتصادی، از جمله افزایش قیمت کالاهای مصرفی، خواهد شد.
۲. فشار بر اقشار کم‌درآمد
اگرچه اصلاح قیمت بنزین می‌تواند به بازتوزیع عادلانه‌تر یارانه‌ها کمک کند، اما افزایش هزینه‌ها برای خانوارهای کم‌درآمد همچنان فشار اقتصادی ایجاد می‌کند.
۳. کاهش قاچاق سوخت
تفاوت قیمت بنزین در ایران با کشورهای همسایه، یکی از عوامل اصلی قاچاق سوخت است. افزایش قیمت داخلی می‌تواند به کاهش این پدیده کمک کند و منابع ارزی بیشتری را حفظ کند.
در شرایطی که کشور با ناترازی اقتصادی و فشار بر منابع ارزی مواجه است، حرکت به سمت اصلاح قیمت بنزین به نظر اجتناب‌ناپذیر می‌رسد. با این حال، اجرای سیاست‌های هدفمند و حمایت از اقشار آسیب‌پذیر برای کاهش پیامدهای منفی این تصمیم، ضروری است. آیا دولت می‌تواند این تحول مهم را مدیریت کند؟ پاسخ این سؤال در ماه‌های آینده روشن خواهد شد.
