اتفاق تاریخی اقتصاد ایران/ شمارش معکوس برای تغییرات بزرگ

در نشست مهم مجمع تشخیص مصلحت، به موضوعات کلیدی اقتصادی کشور پرداخته شد. در این جلسه، وزیر اقتصاد به همراه معاونان خود، وضعیت چهار بخش اصلی اقتصاد ایران شامل بازار سرمایه، بازار پول، بودجه و تورم را بررسی کردند. نکته قابل توجه این جلسه، بررسی طرحی بود که مدتی فراموش‌شده بود: واگذاری بخشی از سهام شرکت ملی نفت ایران.

ابعاد واگذاری سهام شرکت ملی نفت

کمیسیون اقتصادی مجمع، به طور جدی از این طرح استقبال کرد و تصمیم گرفته شد که وزارت اقتصاد مسئولیت بررسی چارچوب عرضه سهام شرکت ملی نفت را بر عهده بگیرد. هدف اصلی از این اقدام، تأمین مالی برای پروژه‌های زیرساختی حوزه نفت و همچنین افزایش عمق بازار سرمایه ایران است که اخیراً با کاهش حضور سرمایه‌گذاران روبرو شده است.

نقد و چالش‌های اجرای طرح واگذاری

با این حال، منتقدان به مسائل پیچیده‌تری اشاره می‌کنند. شرکت ملی نفت ایران تنها یک بنگاه اقتصادی نیست، بلکه وظایف حاکمیتی مهمی در صنعت انرژی کشور دارد. برای اینکه سهام آن قابل واگذاری باشد، باید تغییرات عمده‌ای در ساختار مدیریتی و وظایف شرکت صورت گیرد. به بیان دیگر، وظایف سیاست‌گذاری باید به وزارت نفت واگذار شود و شرکت ملی نفت به عنوان یک مجری فعالیت کند. در غیر این صورت، واگذاری سهام این شرکت بیشتر یک حرکت نمادین خواهد بود.

از سوی دیگر، بسیاری تصور می‌کنند شرکت ملی نفت سوددهی عظیمی دارد، اما واقعیت چیز دیگری است. فقط ۱۴.۵ درصد از درآمد حاصل از فروش نفت به این شرکت تعلق می‌گیرد که این مقدار عمدتاً صرف هزینه‌های جاری و حفظ وضعیت تولید می‌شود. حتی اگر ۱۰ درصد از سهام شرکت ملی نفت به فروش برسد، درآمد حاصل از این اقدام چشمگیر نخواهد بود و نمی‌توان انتظار تغییر بزرگی در اقتصاد کشور داشت.

اهداف دولت از واگذاری سهام شرکت ملی نفت

برخی تحلیل‌گران بر این باورند که دولت و وزارت اقتصاد، اهداف غیراقتصادی را از این طرح دنبال می‌کنند و هدف اصلی نشان دادن ابتکار عمل در شرایطی است که کشور با کمبود منابع مالی و بحران ارزی مواجه است. گروهی دیگر این ایده را به عنوان اولین گام در مسیر ایجاد شفافیت و اصلاحات ساختاری در اقتصاد کشور قلمداد می‌کنند.

با این حال، سوال بزرگ مطرح شده این است که آیا دولت آماده ایجاد تغییرات ساختاری لازم برای اجرای این طرح هست؟ یا اینکه این وعده نیز مانند طرح‌های مشابه پیشین، در مرحله اجرا با شکست مواجه خواهد شد؟

تحلیل فرصت‌ها و ریسک‌ها

طرح فروش سهام شرکت ملی نفت، فرصت‌هایی مانند افزایش نقدینگی در بازار سرمایه و تأمین مالی پروژه‌های نفتی را فراهم می‌کند. همچنین این اقدام می‌تواند به ایجاد تحول در ساختار مدیریتی شرکت و کاهش نقش دولت در تصمیم‌های اقتصادی شرکت منجر شود. از سوی دیگر، اگر تغییرات ساختاری مورد نظر به درستی اجرا نشود، این اقدام احتمالاً به یک طرح ناکارآمد تبدیل خواهد شد که هدف‌های اصلی خود را تامین نمی‌کند.