بزرگترین واگذاری تاریخ اقتصاد ایران/ آیا آماده تغییر هستیم؟

وزارت اقتصاد ایران اعلام کرده که قصد دارد عرضه سهام شرکت ملی نفت را آغاز کند؛ اقدامی که پتانسیل دارد به بهبود شفافیت مالی و تأمین کسری بودجه کمک کند. با این حال، بحث‌ها و پرسش‌ها پیرامون ساختار این غول نفتی همچنان ادامه دارد.

نشست پشت درهای بسته و طرح واگذاری بی‌سابقه

در جلسه‌ای پشت درهای بسته مجمع تشخیص مصلحت، وزیر اقتصاد و معاونان وی به بررسی شاخص‌های اصلی اقتصاد ایران پرداختند: بازار سرمایه، بازار پول، بودجه و تورم. اما نکته‌ای که توجه اعضا را به خود جلب کرد، احیای ایده‌ای قدیمی بود: واگذاری بخشی از سهام شرکت ملی نفت.

اعضای کمیسیون اقتصادی با استقبال از این طرح، به وزارت اقتصاد مأموریت دادند تا چارچوب عرضه سهام را تدوین کند. هدف اصلی این اقدام، تأمین مالی برای توسعه زیرساخت‌های نفتی و همچنین تقویت بازاری است که این روزها با کمبود سرمایه‌گذار روبروست.

چالش‌های واگذاری شرکت ملی نفت

با وجود استقبال برخی، نقدهایی جدی نسبت به این طرح وجود دارد. شرکت ملی نفت فقط یک بنگاه اقتصادی نیست؛ بلکه بخشی از وظایف حاکمیتی صنعت انرژی ایران در اختیار این شرکت است.

منتقدان می‌گویند برای واگذاری سهام این شرکت، لازم است ساختار آن تغییر کرده و وظایف سیاست‌گذاری به وزارت نفت بازگردد، در غیر این صورت، واگذاری سهام تنها شکل نمادین خواهد داشت. همچنین سودآوری این شرکت نسبت به تصور عمومی پایین است؛ چرا که تنها ۱۴.۵ درصد از درآمد فروش نفت به شرکت ملی نفت تعلق می‌گیرد.

در جدول زیر برخی از چالش‌ها و فرصت‌های واگذاری سهام شرکت ملی نفت بررسی شده است:

چالش‌ها فرصت‌ها

وابستگی به وظایف حاکمیتی	افزایش شفافیت مالی
ساختار پیچیده و ناکارآمد	تأمین مالی زیرساخت‌های نفتی
سود محدود شرکت	تقویت بازار سرمایه
نیاز به تغییرات ساختاری	کاهش کسری بودجه

هدف اصلی از واگذاری سهام شرکت ملی نفت

برای برخی از ناظران، این طرح بیش از آنکه یک اقدام اقتصادی باشد، جنبه نمادین دارد. فشارهای ناشی از کسری بودجه و بحران ارزی، وزارت اقتصاد را وادار کرده تا ابتکار عمل نشان دهد. با این حال، برخی دیگر معتقدند که این طرح می‌تواند مقدمه‌ای برای شفافیت اقتصادی و اصلاح ساختارهای ناکارآمد باشد.

آیا آماده تغییر هستیم؟

پرسشی که همچنان بی‌پاسخ مانده، این است که آیا دولت توانایی و اراده لازم برای انجام اصلاحات ساختاری دارد تا واگذاری سهام شرکت ملی نفت به یک اقدام موثر تبدیل شود؟ یا اینکه این طرح نیز به سرنوشت طرح‌های مشابه دچار خواهد شد و تنها در حد یک وعده باقی می‌ماند؟