هزینه‌های سنگین برای اروپا/ نتیجه فعال‌سازی مکانیزم ماشه

محمدجواد توکلی، کارشناس اقتصادی و رئیس سابق پژوهشکده اقتصادی وزارت اقتصاد، با اشاره به تلاش برخی کشورهای اروپایی برای فعال‌سازی مکانیزم ماشه یا همان بازگشت خودکار تحریم‌های سازمان ملل علیه ایران گفت: مکانیزم ماشه بر اساس قطعنامه 2231 شورای امنیت سازمان ملل متحد طراحی شده تا در صورت عدم پایبندی یکی از طرف‌ها به تعهدات برجامی، دیگران بتوانند مسیر بازگشت تحریم‌ها را طی کنند. اما نکته مهم اینجاست که ایران امروز در شرایطی به سر می‌برد که نه‌تنها به دلیل بدعهدی آمریکا از برجام خارج شده، بلکه اروپا هم به هیچ‌یک از تعهدات اقتصادی خود عمل نکرده است.

برجام و تعهدات نقض‌شده

وی ادامه داد: بنابراین، ایران نه‌تنها ناقض برجام نیست، بلکه در چارچوب حقوقی برجام و در واکنش به نقض گسترده تعهدات طرف مقابل، گام‌هایی برای کاهش تعهدات برداشته است. اروپا نمی‌تواند با بی‌عملی چندساله، نقش مدعی به خود بگیرد و به صورت یک‌جانبه خواهان بازگشت تحریم‌ها باشد.

پیامدهای مکانیزم ماشه برای اروپا

توکلی تصریح کرد: اگر اروپا بخواهد مکانیزم ماشه را فعال کند، ایران باید به‌گونه‌ای پاسخ دهد که هزینه این اقدام برای طرف مقابل بسیار سنگین باشد. این هزینه‌سازی صرفاً به‌معنای پاسخ سیاسی یا صدور بیانیه نیست. ما باید به‌صورت عینی و عملیاتی طرف مقابل را با تبعات اقتصادی، امنیتی و منطقه‌ای تصمیم خود مواجه کنیم.

واکنش ایران به تهدید اسنپ‌بک

وی در ادامه گفت: تجربه تاریخی نشان داده هرگاه طرف غربی از هزینه اقدامات خصمانه خود مطمئن بوده، بدون دغدغه به اقدامات ضدایرانی دست زده است. اما در مواردی که واکنش ایران قاطع و پرهزینه بوده، آنان ناگزیر به عقب‌نشینی شده‌اند. بنابراین، ما باید با طراحی پاسخ‌های هوشمندانه ، قدرت بازدارندگی خود را تقویت کنیم.

توکلی افزود: یکی از مهم‌ترین راه‌های مقابله با تهدید اسنپ‌بک، استفاده فعال از ابزارهای قدرت منطقه‌ای و ژئوپلیتیکی ایران است. در میان این ابزارها، تنگه هرمز یک نقطه کلیدی است که حدود یک‌سوم نفت دریابرد جهان از آن عبور می‌کند.

اهمیت تنگه هرمز

وی تأکید کرد: تنگه هرمز نه‌تنها یک مسیر حیاتی برای صادرات نفت کشورهای حاشیه خلیج‌فارس است، بلکه ابزاری در دست ایران برای دفاع از حقوق خود در برابر زیاده‌خواهی قدرت‌های غربی محسوب می‌شود. ما نمی‌گوییم بلافاصله دست به بستن تنگه بزنیم، اما باید این گزینه را به‌عنوان یک اهرم راهبردی و بازدارنده در ادبیات رسمی کشور مطرح کنیم تا طرف مقابل بفهمد با یک بازی کم‌هزینه طرف نیست.

موضوع حیاتی اقدام پیشنهادی پیامد احتمالی

لزوم تحول ساختاری در اقتصاد

این کارشناس اقتصادی در بخش دیگری از گفت‌وگوی خود با افق بازار، با اشاره به لزوم کاهش وابستگی اقتصاد ایران به دلار و نظام مالی غرب گفت: یکی از دلایل اصلی اثرگذاری تحریم‌ها بر ایران، وابستگی به ساختارهای مالی تحت کنترل آمریکا است. مادامی که اقتصاد ایران در شبکه بانکی بین‌المللی تحت سلطه دلار عمل کند، تحریم‌های آمریکا و متحدانش می‌تواند به‌سادگی موجب اختلال در جریان تجارت خارجی، واردات مواد اولیه و نقل‌وانتقال منابع مالی شود.

وی افزود: اگر قرار است ایران از چرخه تهدیدات مکرر خارج شود، باید به‌صورت واقعی به سمت پیمان‌های پولی دوجانبه ، تهاتر کالا به کالا، استفاده از رمزارزهای ملی و تقویت زیرساخت‌های داخلی برای انتقال ارزش حرکت کند. وابستگی به دلار یعنی استمرار آسیب‌پذیری.

اقدامات کشورهای دیگر

توکلی خاطرنشان کرد: بسیاری از کشورها در حال حاضر برای عبور از سلطه دلار به‌ویژه پس از تحریم‌های گسترده علیه روسیه، اقدامات مؤثری انجام داده‌اند. کشورهای عضو بریکس ، چین، هند و ترکیه در حال ایجاد شبکه‌های مستقل بانکی و مالی هستند. ایران نیز باید در این مسیر شتاب بیشتری به خرج دهد.

ضرورت انسجام داخلی

وی در پایان با اشاره به لزوم انسجام داخلی در برابر تهدیدات جدید گفت: امروز اروپا باید این پیام را به‌صراحت دریافت کند که ایران نه‌تنها تسلیم فشار نخواهد شد، بلکه در برابر زیاده‌خواهی‌ها از تمامی ابزارهای مشروع خود استفاده خواهد کرد. آنان باید بدانند که اسنپ‌بک بدون هزینه نخواهد بود و به‌جای تشدید فشار، باید به سمت احیای دیپلماسی واقعی بازگردند.

توکلی تأکید کرد: در چنین شرایطی، وحدت ملی ، تقویت دیپلماسی اقتصادی ، پیوند راهبردی با کشورهای همسو، و ارتقاء تاب‌آوری اقتصادی چهار پایه اصلی پاسخ جمهوری اسلامی ایران به هرگونه تهدید از سوی غرب خواهد بود