رئیس دولت، گرفتار بنزین دولتی

اقتصادایرانی: سال‌هاست که کیفیت پایین بنزین در ایران با انتقاد گسترده مصرف‌کنندگان روبه‌روست، اما پاسخ همیشگی وزارت نفت به این گلایه‌ها چیزی جز تکذیب نبوده است. با این حال، در جریان جنگ ۱۲روزه و تعطیلی فرودگاه‌ها، مسعود پزشکیان، رئیس‌جمهوری، شخصاً با این مشکل مواجه شد و تجربه‌ای ملموس از آن پیدا کرد؛ تجربه‌ای که باز هم از سوی وزارت نفت انکار شد! در حالی که دولت انحصار کامل بازار سوخت را در اختیار دارد، بی‌توجهی به کیفیت و بی‌اعتنایی به نظر مشتریان، دیگر به امری طبیعی تبدیل شده است.

یادداشت را به طور کامل بخوانید:

نیمه تیر در حالی که جنگ 12روزه ایران و اسرائیل، فرودگاه تبریز را تعطیل کرده بود، مسعود پزشکیان، رئیس جمهوری، ناچار شد برای شرکت در مراسم تاسوعا و عاشورا از جمهوری آذربایجان به صورت زمینی راهی زادگاه خود شود.

اما این سفر حواشی زیادی به دنبال داشت و ایلنا گزارش داد که مصطفی مولوی، بازرس ویژه رئیس جمهوری، در جلسه ای در استانداری قزوین گفته است که قبل از تاسوعا رئیس جمهوری به همراه محافظانش زمینی با سه خودرو به سمت تبریز در حرکت بودند که نرسیده به خروجی اتوبان رشت، در یک مجتمع بنزین می زنند اما پس از بنزین زدن و طی مسافتی سه خودرو نرسیده به تاکستان ناگهان به دلیل نقص فنی متوقف می شوند و آقای پزشکیان و همراهان با تاکسی به تبریز می روند. او گفت که پس از پیگیری مشخص شده بود «در بنزین آب مخلوط شده بود». از قول او نقل شده است که در پی تماس با شرکت ملی پخش فراورده های نفتی اعلام شده که جایگاه اشاره شده پیش تر هم «سابقه تخلف و شکایت داشته است». با تمام این احوال ناگهان شرکت پالایش و پخش فراورده های نفتی ادعای بازرس رئیس جمهوری را تکذیب کرد و در اطلاعیه ای که روی پایگاه اطلاع رسانی وزارت نفت قرار گرفت، توضیح داد که ادعای مطرح شده در فضای مجازی درباره اختلاط بنزین با آب در یکی از جایگاه های استان قزوین صحت ندارد.

در این اطلاعیه آمده است: «با هدف اطمینان از کیفیت سوخت توزیعی در سراسر کشور، بازرسی های منظم کیفی و کمی از فراورده های عرضه شده در همه جایگاه ها از سوی کارشناسان کنترل کیفیت مناطق عملیاتی شرکت ملی پخش فراورده های نفتی ایران انجام می شود». در ادامه تاکید شده است: «درباره جایگاه اشاره شده، تاکنون در تاریخ های یکم، ششم، شانزدهم و هفدهم تیر امسال، نمونه گیری از تمام نازل های سوخت گیری این جایگاه انجام شده که براساس گزارش های رسمی، هیچ گونه انحرافی در کیفیت یا کمیت فراورده های عرضه شده و نیز هیچ نشانه ای از اختلاط سوخت با آب مشاهده نشده است. همچنین این جایگاه از سال 1392 تاکنون فاقد سابقه تخلف آلودگی بوده و تا این لحظه نیز هیچ شکایتی درباره کیفیت سوخت توزیعی این جایگاه ثبت نشده است».

اما وزارت نفت به همین تکذیبیه اکتفا نکرد و بلافاصله تکذیبیه دیگری این بار از قول یک مقام صنفی منتشر کرده و نوشت که رضا نواز، سخنگوی صنف جایگا ه داران، مدعی شده است: «با بررسی های انجام شده درباره موضوع فروش بنزین مخلوط به آب به خودروی منتسب به رئیس جمهوری در حدود دو هفته پیش، مشخص شد که در همان روز بیش از هزار خودرو در جایگاه مورد ادعا سوخت گیری کرده اند و هیچ شکایتی از طرف مالکان آن خودروها مطرح نشده است و منطقی نیست فقط بنزین آلوده یا مخلوط به آب به خودروهای حامل رئیس جمهوری فروخته شده باشد و برای دیگر خودروها چنین اتفاقی نیفتاده باشد».

نواز در ادامه گفته بود: «اگر این ادعا درست باشد که هر سه خودروی کاروان رئیس جمهوری متوقف شده باشند، باید از ابعاد دیگری ازجمله مسائل فنی و حفاظتی این مسئله بررسی شود».

این ادعاها در حالی رخ می دهد که مسئله کیفیت بنزین و کم فروشی در جایگاه های سوخت، سال های سال است که مورد انتقاد مشتریان ایرانی است و حالا که جنگ شرایطی رقم زده که رئیس جمهوری ناچار شود به صورت زمینی تردد کند و با چنین موضوعی مواجه شود، باز هم نهادهای متولی زیر بار ماجرا نمی روند. پیگیری «شرق» از وزارت نفت نیز حاکی از آن است که متولیان این وزارتخانه همچنان منکر این ماجرا هستند و توضیح می دهند که محموله های بنزین به صورت پلمب از پالایشگاه به تانکرهای سوخت تحویل داده می شوند و این تانکرها محموله های بنزین را به جایگاه های سوخت می رسانند.

آنها تاکید می کنند که کیفیت سوخت در پالایشگاه از سوی نهادهای مختلف ازجمله سازمان استاندارد، سازمان محیط زیست و وزارت نفت ارزیابی می شود و با همان کیفیت به جایگاه داران می رسد اما اینکه در جایگاه ها چه اتفاقی برای کیفیت سوخت رخ دهد، به جایگاه داران بستگی دارد. هرچند در این مرحله هم جایگاه داران رها نمی شوند و نظارت های دوره ای و نمونه برداری اتفاقی از سوخت جایگاه ها اتفاق می افتد و در صورت تخلف با جایگاه داران برخورد می شود. با این حال کیفیت سوخت از همان ابتدای زنجیره تولید تا زمان تحویل به مشتریان، سال ها ست که مورد انتقاد است اما پاسخ غالب وزارت نفت به این ماجرا تکذیب بوده است.

حالا موضوع اختلاط آب و بنزین در شرایطی مطرح می شود که شرکت پالایش و پخش فراورده های نفتی در مرداد 1400 از اساس چنین چیزی را غیرممکن دانسته و شایعه خوانده است. احمد مجرد، مدیر وقت شرکت ملی پخش فراورده های نفتی ارومیه، درباره ترکیب بنزین با آب گفته است: «چگالی بنزین و آب یکسان نیست و آب که چگالی بیشتری دارد و سنگین تر است، در مخازن ته نشین می شود و طبق برنامه های دوره ای، آب ته مخازن ته کشی می شود و امکان مخلوط شدن آب با فراورده های نفتی وجود ندارد و اگرچه ممکن است این باور غلط در بین عموم وجود داشته باشد که آب و بنزین مخلوط می شوند، اما از نظر علمی چنین چیزی با توجه به زمان ماندگاری بنزین در مخازن و پمپ کردن بنزین از سطح بالایی فراورده، شدنی نیست و برای کنترل و مخلوط نشدن آب حاصل از تعریق فراورده و مخزن با بنزین تحویلی به خودروها، حدود 30 سانتی متر از حجم بالای مخزن خالی می ماند و با خمیر آب یاب، آب مخازن اندازه گیری می شود و جایگاه دار موظف است با هماهنگی اداره مهندس فراورده ها آب را از مخزن خارج کند».

تکذیب این موضوع در حالی رخ می دهد که در 22 اردیبهشت امسال ایلنا به نقل از فرمانده سپاه سیدالشهدای تهران نوشته بود 132 مرکز قاچاق سوخت در تهران کشف شد که آب را با بنزین و گازوئیل مخلوط می کردند. گذشته از این، بحث اختلاط هوا در بنزین و کم فروشی جایگاه ها نیز بارها مطرح شده است؛ هرچند شرکت پالایش و پخش فراورده های نفتی این موضوع را هم تکذیب کرده است، اما در 26 مهر سال 1395 مهر در گفت وگویی با بیژن حاج محمدرضا، رئیس وقت انجمن جایگاه داران سوخت کشور، نوشت: «مردم هوا نمی خرند، بلکه بخارات بنزین را خریداری می کنند؛ چراکه در زمان تخلیه محموله سوخت به وسیله نفتکش های جاده پیما در جایگاه ها، با برخورد بنزین سرد و با دمای بسیار پایین ذخیره سازی شده در مخازن جایگاه ها با بنزین داغ و با حرارت بالای تخلیه شده به وسیله نفتکش ها، بخشی از بنزین تبخیر می شود.

بر اساس این زمانی که یک نفتکش در حال تخلیه سوخت بوده، همواره نرخ و میزان تبخیر در مخازن جایگاه ها افزایش می یابد و در این موقع به دلیل افزایش تبخیر و بالا رفتن بخارات بنزین، عملا بخشی از بنزین تحویل داده شده به مردم به صورت بخار بوده و بدون انجام احتراق در خودرو، تبخیر می شود». بنزین بی کیفیت و آلاینده هم یکی از موضوعات داغ سال های گذشته و به ویژه در زمان آلودگی هوا بوده است، اما باز هم شرکت پالایش و پخش فراورده های نفتی و وزارت نفت این گزارش ها را مدام تکذیب کرده است.

آخرین بار در سوم مهر 1403 مهدی افقهی، مدیرعامل پیشین تاپیکو (سهامدار اصلی پالایشگاه ستاره خلیج فارس) اعلام کرد که در دو سال گذشته به دلیل ناترازی شدید در تولید و مصرف بنزین، پالایشگاه های کشور مجبور به تولید بنزینی با کیفیت پایین تر شدند که عامه مردم از آن با عنوان بنزین تقلبی نام می برند. کارشناسان فنی در واکنش به این افشا گری توضیح دادند که به دلیل تحریم ها و مشکلات تامین کاتالیست های با کیفیت، پالایشگاه های کشور مجبور به استفاده از کاتالیست های بی کیفیت یا افزودنی های مضر شده اند و وقتی کاتالیست های با کیفیت در دسترس نباشند، پالایشگاه ها برای افزایش عدد اکتان بنزین مجبور به استفاده از ترکیبات آروماتیک می شوند. این ترکیبات اگرچه به صورت اسمی عدد اکتان را افزایش می دهند اما در عمل باعث افزایش آلودگی هوا و کاهش کیفیت بنزین می شوند.

استفاده از ترکیبات آروماتیک مانند بنزن و تولوئن که برای افزایش عدد اکتان به بنزین اضافه می شوند، عواقب زیست محیطی جدی به دنبال دارد. این ترکیبات آلاینده های خطرناکی هستند که باعث آلودگی هوا و بروز بیماری های تنفسی می شوند. گذشته از این، به گفته مدیر عامل تاپیکو، شرکت پالایشگاه نفت ستاره خلیج فارس هم اکنون بیش از 60 هزار میلیارد تومان به دلیل فروش بنزین از دولت طلبکار بوده که فشار سنگینی بر نفت ستاره وارد کرده است.

منبع: روزنامه ایران