بیوگرافی دکتر حسین عظیمی آرانی؛ بنیان‌گذار تفکرات نوین اقتصادی!

بیوگرافی

دکتر حسین عظیمی آرانی (۱۳۲۷–۱۳۸۲) از برجسته‌ترین اقتصاددانان ایرانی در دوران پس از انقلاب اسلامی بود که با دیدگاه‌های ساختارگرایانه و نهادگرایانه خود، تأثیر عمیقی بر تحلیل مسائل اقتصادی ایران گذاشت. او به دلیل نقد صریح سیاست‌های تعدیل اقتصادی در برنامه اول توسعه ایران (۱۳۶۸–۱۳۷۲) و تأکید بر ضرورت تدوین تئوری‌های اقتصادی متناسب با اقتضائات ملی، شهرت یافت. عظیمی نه‌تنها به‌عنوان یک اقتصاددان، بلکه به‌عنوان یک معلم دلسوز، مشاور توسعه، و اندیشمندی با تعهد به پیشرفت ایران شناخته می‌شود. آثار و اندیشه‌های او همچنان در محافل آکادمیک و سیاست‌گذاری ایران مورد بحث و ارجاع قرار می‌گیرند.

حسین عظیمی در آران و بیدگل، شهری کویری در نزدیکی کاشان، در خانواده‌ای کشاورز با وضعیت اقتصادی متوسط به دنیا آمد. تحصیلات ابتدایی خود را از سن پنج‌سالگی در زادگاهش آغاز کرد و دوره متوسطه را در دو مرحله گذراند: سیکل اول در آران و سیکل دوم در رشته ریاضی در کاشان.

در سال ۱۳۴۴، عظیمی وارد دانشگاه تهران شد و تحصیلات خود را در رشته اقتصاد آغاز کرد. او در سال ۱۳۴۹ مدرک کارشناسی ارشد خود را در گرایش اقتصاد توسعه از همان دانشگاه با رتبه ممتاز دریافت کرد. موفقیت تحصیلی او باعث شد که در امتحان اعزام به خارج شرکت کند و به‌عنوان دانشجوی ممتاز، بورسیه تحصیلی برای ادامه تحصیل در دانشگاه آکسفورد انگلستان دریافت کند. عظیمی در آکسفورد زیر نظر اساتید برجسته، به مطالعه اقتصاد توسعه پرداخت و مدرک دکتری خود را در این رشته اخذ کرد.

آثار علمی

۱. رویکرد و اندیشه‌ها

ساختارگرایی و نهادگرایی: عظیمی معتقد بود توسعه اقتصادی صرفاً نتیجه رشد کمی سرمایه و تولید نیست، بلکه وابسته به ساختارهای اجتماعی، نهادی، سیاسی و فرهنگی هر جامعه است.

نقد سیاست‌های تعدیل اقتصادی: او به شدت از سیاست‌های تعدیل اقتصادی و خصوصی‌سازی در برنامه اول توسعه (۱۳۶۸-۱۳۷۲) که بر اساس نسخه‌های صندوق بین‌المللی پول و بانک جهانی تدوین شده بود، انتقاد داشت. به نظر او این سیاست‌ها با واقعیت‌های اقتصادی، اجتماعی و سیاسی ایران همخوانی نداشتند و می‌توانستند به توسعه ناپایدار منجر شوند.

اقتصاد توسعه متناسب با شرایط ملی: دکتر عظیمی بر تدوین نظریه‌ها و سیاست‌های اقتصادی متناسب با اقتضائات ملی و شرایط خاص ایران تأکید داشت و بر این باور بود که الگوهای غربی همیشه قابل تطبیق با واقعیت‌های کشور ما نیستند.

۲. مهم‌ترین آثار علمی

مدارهای توسعه‌نیافتگی در اقتصاد ایران (۱۳۷۰): کتابی که در آن چرخه‌ها و موانع توسعه در اقتصاد ایران را تحلیل کرده است.

چشم‌انداز اقتصاد ایران در سال ۱۴۰۰ (۱۳۷۷): بررسی آینده اقتصاد ایران با توجه به روندهای اقتصادی، اجتماعی و سیاسی آن زمان.

ایران امروز در آینه مباحث توسعه (۱۳۷۹): تحلیل وضعیت اقتصادی ایران از زاویه دید توسعه اقتصادی و نقش نهادها.

اصول علم ثروت ملل (با همکاری محمدعلی فروغی): که به بررسی مبانی اقتصاد سیاسی می‌پردازد.

کارکردهای نظام سیاسی در فرایند توسعه (۱۳۸۰): مطالعه نقش نظام سیاسی در شکل‌دهی به روندهای توسعه اقتصادی.

۳. مقالات و تحقیقات

عظیمی صدها مقاله در مجلات علمی داخلی و خارجی منتشر کرد که بسیاری به بررسی مشکلات ساختاری اقتصاد ایران و راهکارهای توسعه پایدار اختصاص داشتند. او به موضوعاتی مثل نهادهای اقتصادی، سیاست‌گذاری توسعه، مشکلات بازار کار و کشاورزی و آثار جنگ ایران و عراق بر اقتصاد ایران پرداخته است.

۴. تأثیرگذاری و میراث

انتقادات او باعث شد در برخی دوره‌ها از سمت‌های دولتی کنار گذاشته شود، اما دیدگاه‌هایش همچنان در محافل دانشگاهی و سیاست‌گذاری ایران تاثیرگذار است.

پس از درگذشت، بنیاد دکتر حسین عظیمی تأسیس شده که به ترویج و حفظ افکار و نظریات ایشان می‌پردازد.

هر ساله همایش‌هایی تحت عنوان «مرزهای دانش اقتصاد توسعه» به یاد او برگزار می‌شود.