رد پای افغان‌ها در خروج میلیاردها دلار از ایران/کشور به تاراج رفت!
اقتصاد ایرانی: هزینه‌های مهاجرت افغان‌ها به ایران طی چهار دهه گذشته به اقتصاد کشور فشار وارد کرده است؛ از انتقال سالانه میلیاردها دلار ارز به افغانستان گرفته تا بار مالی یارانه‌ها و خدمات عمومی که دولت ایران برای مهاجران تقبل کرده است.
بافت اجتماعی مهاجران افغان در ایران
بیش از چهار دهه است که موج مهاجرت افغان‌ها به ایران، طبیعتی پیچیده و چندلایه به جامعه ایران بخشیده است. این گروه مهاجر، جامعه‌ای ناهمگن و گسترده را تشکیل می‌دهند. اکثریت این مهاجران از مسلمانان سنی، عمدتاً پشتون‌ها و بخشی دیگر از اقوام تاجیک هستند. آداب و رسوم و هنجارهای اجتماعی این گروه با اکثریت شیعه مذهب جامعه ایرانی تفاوت‌های چشمگیری دارد. سبک زندگی غالب آنان نیز که عمدتاً سنتی، قبیله‌ای و روستایی است، با قوانین و فضای زندگی شهری ایران تطابق کامل ندارد.
سیستم یارانه‌ای و تأثیر مهاجرت افغان‌ها
اقتصاد ایران بر پایه سیستم یارانه‌ای گسترده‌ای بنا شده که از جوانب بسیاری ناکارآمد و غیرهدفمند است. این سیستم یکی از پرهزینه‌ترین سیستم‌های یارانه‌ای در جهان محسوب می‌شود. حضور جمعیت مهاجر بزرگ و کم‌درآمدی مانند افغان‌ها، این مسئله اقتصادی را به یک چالش مالی بزرگ تبدیل کرده است. در ادامه، تحلیل هر مؤلفه اصلی هزینه‌ها بر اساس گزارش‌های رسمی ایران و پژوهش‌های مستقل ارائه می‌شود:
یارانه‌های انرژی
یارانه‌های سوخت و انرژی بزرگترین بخش هزینه‌ها را شامل می‌شوند. کنترل قیمت‌ها توسط دولت و پایین بودن هزینه‌های انرژی نسبت به بازار آزاد، باعث بار مالی سنگینی برای ایران در زمینه بنزین، گاز، گازوئیل و برق شده است. بر اساس گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس و بانک جهانی، میزان یارانه پنهان انرژی سالانه ایران حدود ۱۲۰۰ تریلیون تومان (۲۸۶ میلیارد دلار) تخمین زده می‌شود.
علیرغم اینکه مهاجران افغان عمدتاً در دهک‌های کم‌درآمد قرار دارند و کمتر از میانگین ایرانیان مصرف می‌کنند، از یارانه‌های دولتی سوخت و انرژی بهره‌مند هستند. تخمین زده می‌شود یارانه سرانه سوخت سالانه برای هر مهاجر افغان بین ۱۰ تا ۱۳ میلیون تومان است، در حالی که این رقم برای ایرانیان حدود ۳۰ میلیون تومان است. علاوه بر این، گروه مهاجران فاقد مدرک که غالباً در بازار کار خاکستری فعالیت دارند، فشار مالی بیشتری ایجاد می‌کند.
یارانه‌های آموزشی
قانون ایران الزام می‌کند که تمامی کودکان افغان، بدون توجه به وضعیت مدرکی خانواده‌هایشان، در مدارس دولتی ثبت‌نام شوند. وزارت آموزش و پرورش ایران و مرکز پژوهش‌های مجلس هزینه سالانه هر دانش‌آموز افغان را حدود ۴.۵ میلیون تومان تخمین زده‌اند. با حضور حدود ۳۰۰,۰۰۰ کودک افغان در مدارس ایران، این مسئله بار مالی قابل توجهی ایجاد کرده است که بین مهاجران قانونی و فاقد مدرک مشترک است.
نوع یارانه هزینه سالانه (تومان) توضیحات| سوخت و انرژی | ۱۰ تا ۱۳ میلیون | یارانه پنهان برای مصرف انرژی، شامل بنزین، گاز، گازوئیل و برق |
| آموزش | ۴.۵ میلیون برای هر دانش‌آموز | هزینه ثبت‌نام کودکان افغان در مدارس دولتی |
مزایای اقتصادی مهاجرت افغان‌ها
با این حال، مهاجرت افغان‌ها به ایران دارای تأثیرات اقتصادی مثبت نیز است. کارگران افغان که عموماً دستمزد پایینی دریافت می‌کنند، با داشتن بهره‌وری ۱۵ تا ۲۰ درصد بالاتر نسبت به کارگران ایرانی، باعث صرفه‌جویی چشمگیر در بخش خصوصی می‌شوند. تخمین زده می‌شود مهاجران افغان سالانه حدود ۸۵۲ میلیون دلار (۷۵,۰۰۰ میلیارد تومان) در بهره‌وری و کاهش هزینه‌های نیروی کار صرفه‌جویی ایجاد کنند.
