فاجعه خاموش در قلب پایتخت / مهاجران رفتند و زباله‌گردها جانشین شدند!
اقتصاد ایرانی: بحران نظافت شهری تهران؛ کاهش ۸۰ درصدی پاکبانان با خروج مهاجران افغان، زباله‌گردها به‌عنوان بازیگران نامرئی نظافت شهری راهکاری موثر برای مدیریت چالش زباله معرفی شدند.
صدیقه نژادقربان: خروج افغان‌ها که نظافت شهری تهران را تحت‌تاثیر قرار داد، این سوال مهم را ایجاد کرد که جایگزین پاکبانان افغان چه کسانی خواهند بود؟ براساس اعلام شهرداری تهران، طی دو ماه اخیر رسیدگی به وضعیت «نظافت شهر تهران» به یکی از مهم‌ترین خواسته‌های شهروندان تهرانی تبدیل شده است. در حالی که تهران با چالشی جدی در نیروی پاکبان خود در جهت نظافت شهری مواجه است. آمارها نشان می‌دهند که طی یک ماه اخیر نزدیک به یک‌میلیون اتباع افغان از کشور خارج شدند و تهران سهم عمده‌ای از این جمعیت را به خود اختصاص داده است. قابل‌ذکر است که بخش عمده‌ای از این اتباع در دو بخش کارگران ساختمانی و پاکبان‌های شهری مشغول به فعالیت بودند. از همین رو، خروج این افراد باعث کاهش چشمگیر نیروهای نظافتچی شهر شده است.
بر اساس داده‌های موجود، حدود ۱۰ هزار پاکبان در تهران فعال بوده‌اند که نزدیک به ۸۰ درصد آنها اتباع افغانستانی بوده‌اند. خروج این افراد به طور مستقیم نظافت شهر را دچار مشکل کرده است. در پاسخ به این چالش، مدیریت شهری برای جبران نیروهای از دست‌رفته تلاش دارد که پاکبان‌های ایرانی را با شرایط ویژه به کار گیرد. اما با وجود نرخ بالای بیکاری در کشور، این شرایط تاکنون نتوانسته جذابیت کافی برای جویندگان کار ایرانی ایجاد کند.
چالش خروج پاکبانان و راهکار دفتر اسکان بشر سازمان ملل
دفتر اسکان بشر سازمان ملل یا هبیتات که به ارائه نسخه‌های راه‌حل‌محور برای مشکلات شهرداران شهرهای مختلف دنیا می‌پردازد، در مطالعه‌ای جدید به چالش‌های مرتبط با مدیریت زباله‌های شهری پرداخته است. براساس این مطالعه، تا سال ۲۰۵۰، تولید زباله در کلان‌شهرها تا ۷۰ درصد افزایش می‌یابد. این دفتر در تحقیق خود به اهمیت نیروهای فعال در حوزه جمع‌آوری زباله، از جمله زباله‌گردها اشاره کرده است که می‌توانند با بازیافت تا ۵۰ درصد زباله‌های شهری کمک قابل‌توجهی به مدیریت شهری کنند.
نقش زباله‌گردها در حلقه مدیریت پسماند
بر اساس بررسی‌های هبیتات، زباله‌گردها در بسیاری از نقاط جهان نقش مهمی در دفع و بازیافت زباله ایفا می‌کنند. این افراد که در بسیاری از کشورها به رسمیت شناخته نمی‌شوند، می‌توانند با ساماندهی و رسمیت یافتن فعالیت‌هایشان به طور قانونی، نقش مؤثری در نظافت شهری ایفا کرده و جایگزین نیروهای پاکبان شوند. سوال اصلی این است که چگونه می‌توان با بهره‌گیری از توانایی این افراد، مدیریت پسماند را کارآمدتر ساخت.
تبدیل زباله به منابع ارزشمند
مدیریت زباله‌های جامد یکی از چالش‌های مهم جهان به شمار می‌رود. طبق گزارش برنامه محیط زیست سازمان ملل، زباله‌ها تهدیدی برای سلامت عمومی و محیط زیست محسوب می‌شوند. اقتصاد چرخشی، رویکردی است که در آن زباله‌ها به جای دفع، به منابع قابل بازیافت تبدیل می‌شوند. این تحول نیازمند تغییر نگرش از مدیریت زباله به مدیریت منابع است.
ایجاد زیرساخت‌های پایدار برای مدیریت پسماند یکی از کلیدی‌ترین نیازهای قرن بیست‌ویکم به شمار می‌رود. از جمله اقدامات پایداری این است که به جای دفع کنترل‌نشده زباله، به بازیافت کارآمد و استفاده مجدد از مواد اولیه توجه شود.
کمک زباله‌برها به مدیریت شهری
مطالعات هبیتات بر نقش زباله‌گردها یا همان زباله‌برها تمرکز دارد که به عنوان نیروهای غیررسمی، در جمع‌آوری و بازیافت زباله‌ها نقش کلیدی ایفا می‌کنند. در شهرهایی چون تهران که با چالش‌های ناشی از خروج نیروهای پاکبان مواجه هستند، این افراد می‌توانند به طور مستقیم در نظافت شهری و کاهش آلودگی محیط زیست نقش داشته باشند.
این زباله‌گردها در صورت سازماندهی مناسب می‌توانند در کنار نقش جمع‌آوری‌کننده، اقدام به تفکیک، ذخیره‌سازی و فروش مواد قابل بازیافت کرده و به اقتصاد شهری کمک کنند. به همین دلیل، رویکردی جامع برای ادغام این نیروها در سیستم مدیریت شهری پیشنهاد شده است.
نجات شهرها از گردنه بحران
مطالعه دفتر اسکان بشر سازمان ملل هشت مرحله برای ادغام زباله‌گردها در مدیریت پسماند شهری پیشنهاد می‌دهد. این مراحل شامل جمع‌آوری داده‌ها، برنامه‌ریزی زیرساخت‌ها، تضمین محیط کاری ایمن، بهبود حمل‌ونقل، تفکیک زباله در مبدأ و مشارکت همه ذی‌نفعان می‌شود. این استراتژی‌ها می‌توانند در قالب سیستم‌های مدرن مدیریت پسماند به کار رفته و بهره‌وری این افراد را بهبود دهند.
موضع مدیریت شهری تهران درباره «زباله‌گردها»
در ارتباط با نقش زباله‌گردها در تهران، ناصر امانی عضو شورای شهر تهران بیان می‌کند که با خروج مهاجران افغان، شمار زباله‌گردها نیز کاهش یافته است. او تاکید دارد که بهره‌گیری از این نیروها نیازمند ثبت فعالیت‌های قانونی آنها و تعریف سازوکارهای شفاف است. امانی معتقد است که در صورت ایجاد اتحادیه‌ای صنفی برای زباله‌گردها، امکان همکاری قانونی آنها با شهرداری فراهم خواهد شد.
