قالیباف و سیگنالی که خواب دهک‌های 1 تا 9 را آشفته کرد
اقتصاد ایرانی: حذف یارانه نقدی و جایگزینی کالابرگ در میان فشارهای اقتصادی، نگرانی اقشار کم‌درآمد را به اوج رسانده است؛ تصمیمی که به‌بهانه کاهش فساد مطرح شده و میلیون‌ها ایرانی را در انتظار آینده‌ای مبهم قرار داده است.
هفته گذشته، محمدباقر قالیباف رئیس مجلس شورای اسلامی با اظهاراتی درباره حذف یارانه نقدی، موجی از نگرانی را میان دهک‌های مختلف یارانه‌بگیر جامعه ایجاد کرد. وی تأکید کرد که وزارت رفاه باید طبق قانون به‌جای پرداخت نقدی، اعتبار کالابرگ معیشتی را به سرپرستان خانوار اختصاص دهد تا از ایجاد فساد و رانت در توزیع یارانه جلوگیری شود.
اثر اظهارات قالیباف بر جامعه
این صحبت‌ها باعث نگرانی شدید خانوارهای کم‌درآمد شده که وابستگی زیادی به یارانه نقدی دارند. در شرایط اقتصادی کنونی، حتی تأمین نیازهای اولیه همچون پرداخت قبوض و اجاره منزل برای بسیاری دشوار است و حذف یارانه نقدی به‌معنای حذف تنها منبع نقدینگی ماهیانه این افراد است.
مردم چه می‌گویند؟
بسیاری از یارانه‌بگیران، حذف نقدی این کمک مالی را بحرانی جدی می‌دانند. اعتراضات بسیاری به دهک‌بندی‌های دولت مطرح شده است؛ چراکه بازنشستگان حداقل‌بگیر، کارگران با دستمزد پایه، و خانواده‌های فاقد درآمد ثابت، به‌طور غیرمنتظره‌ای در دهک‌های بالاتر قرار گرفته‌اند و از دریافت یارانه معیشتی محروم شده‌اند.
منابع محدود و فشارهای اقتصادی
یکی از چالش‌های اصلی طرح جدید، تأمین منابع مالی کافی است. گزارش‌ها نشان می‌دهد حذف یارانه سه دهک بالای درآمدی تنها ۵ هزار میلیارد تومان منابع آزاد می‌کند، در حالی که اجرای طرح کالابرگ معیشتی برای هفت دهک پایین‌تر به بیش از ۲۵ هزار میلیارد تومان بودجه نیاز دارد.
همچنین، بودجه هدفمندی یارانه‌ها در سال ۱۴۰۴ به رقمی نزدیک به هزار هزار میلیارد تومان رسیده است؛ معادل یک‌سوم کل بودجه عمومی کشور. با وجود این، تفکیک منابع هدفمندی از بودجه عمومی، هزینه‌ها را افزایش و روند اجرایی را پیچیده‌تر کرده است.
چالش توضیح| کسری منابع | نیاز به بودجه‌ای بیش از ۲۵ هزار میلیارد تومان برای اجرای طرح کالابرگ |
| مشکلات دهک‌بندی | دهک‌بندی غیردقیق باعث محرومیت برخی گروه‌های کم‌درآمد شده است |
| مطالبات معوق | بدهی‌های پتروشیمی‌ها به سازمان هدفمندسازی منابع را کاهش داده است |
چالش‌های زیرساختی و اجرایی
یکی از موانع اجرایی مهم، عدم وصول مطالبات از برخی نهادها مانند پتروشیمی‌ها است. همچنین هزینه‌های سنگینی مانند خرید تضمینی گندم فشار مضاعفی بر منابع وارد کرده و دولت مجبور شده بیش از ۲۰۰ هزار میلیارد تومان از بودجه عمومی را برای پوشش زیان‌ها اختصاص دهد.
حذف دهک‌های پردرآمد؛ راهکاری عادلانه یا چالش‌برانگیز؟
حذف سه دهک پردرآمد در نگاه اول عادلانه به‌نظر می‌رسد، اما دهک‌بندی غلط دولت باعث شده گروه‌هایی با درآمد پایین نیز از دریافت یارانه محروم شوند. علاوه بر این، نبود سامانه‌ای جامع و شفاف، مانع از شناسایی دقیق نیازمندان واقعی شده و اجرای موفق این سیاست‌ها را تحت‌الشعاع قرار داده است.
زنگ خطر کسری بودجه
در نیمه اول سال ۱۴۰۳، کسری منابع هدفمندی یارانه‌ها به حدود ۲۰۰ هزار میلیارد تومان رسید. این کسری‌ها گاهی باعث تأخیر در پرداخت‌ها شده و اعتماد مردم به ثبات این کمک‌ها را کاهش داده است.
راهکارها و اصلاحات ضروری
با توجه به فشارهای اقتصادی روزافزون، حذف یارانه نقدی بدون جایگزینی مناسب، می‌تواند مشکلات قشرهای ضعیف جامعه را تشدید کند. اصلاح سیاست‌های هدفمندی و ایجاد شفافیت در پرداخت‌ها از جمله اقدامات حیاتی برای مقابله با این بحران است. در غیر این صورت، بحران‌های معیشتی عمیق‌تر خواهند شد.
