حذف یارانه نقدی سه دهک بالای درآمدی تا شهریور ۱۴۰۴

مشکلات موجود در پایه‌های دهک‌بندی

دهک‌بندی یارانه‌ها، که خانواده‌ها را به سه دسته کم‌درآمد، متوسط و پردرآمد تقسیم می‌کند، برای سال‌ها اساس تصمیمات سیاست یارانه‌ای دولت بوده است. اما تورم شدید، کاهش مداوم قدرت خرید مردم و تغییرات در الگوی مصرف، این ساختار را از وضعیت روز به دور کرده است. خانوارهایی که پیش‌تر در دهک‌های بالا قرار داشتند، اکنون به دلیل فشار اقتصادی به طبقات متوسط یا حتی پایین‌تر سقوط کرده‌اند. به‌رغم این تغییرات، دهک‌بندی فعلی همچنان بر اساس داده‌های قدیمی و بدون بازنگری عمل می‌کند.

آیا دهک‌بندی فعلی یارانه‌ها پاسخگوی شرایط کنونی است؟

داده‌های قدیمی: اطلاعات درآمد و هزینه خانوارها به‌روز نشده و تطابق کامل با واقعیت‌های اقتصادی ندارد.

اثر تورم: افزایش قیمت‌ها و هزینه‌های زندگی، مرزهای درآمدی دهک‌ها را تغییر داده، اما این تغییرات در محاسبات لحاظ نشده است.

اقتصاد غیررسمی: درآمدهای پنهان و خارج از چارچوب رسمی در این دهک‌بندی‌ها محاسبه نمی‌شود، که باعث ایجاد خطا در شناسایی صحیح خانوارهای برخوردار می‌شود.

حذف یارانه‌ها؛ عادلانه یا فشار مضاعف؟

رئیس‌جمهور نیز اخیراً اظهار داشته است که پرداخت یارانه برای دهک‌های ۸، ۹ و ۱۰ دیگر توجیه ندارد. اما آیا این دهک‌ها همچنان از شرایط مطلوب اقتصادی برخوردار هستند؟ بدون اصلاح دهک‌بندی، حذف یارانه‌ها ممکن است به جای خانوارهای ثروتمند، بر کسانی تأثیر بگذارد که به دلیل تورم و افزایش هزینه‌های زندگی، دیگر توان مالی گذشته را ندارند. چنین سیاستی می‌تواند به جای ایجاد عدالت، فشار اقتصادی را بر طبقات آسیب‌پذیر افزایش داده و باعث نارضایتی اجتماعی شود.

نیاز به اصلاح دهک‌بندی برای عدالت اجتماعی

اجرای سیاست‌های یارانه‌ای عادلانه نیازمند اصلاح و به‌روزرسانی فوری دهک‌بندی اقتصادی است. این فرآیند باید شامل:

جمع‌آوری داده‌های جدید: تجزیه و تحلیل دقیق درآمدها، هزینه‌های معیشتی و الگوی مصرف خانوارها.

فناوری‌های نوین: استفاده از ابزارهای پیشرفته برای تحلیل داده‌ها و افزایش دقت در محاسبات.

شفافیت در فرایند اجرا: اطلاع‌رسانی واضح به خانوارها درباره دلایل حذف یارانه و ارائه امکان اعتراض به تصمیمات اتخاذ شده.

تأثیرات منفی نادیده گرفتن اصلاحات

حذف یارانه‌ها بدون اصلاح دهک‌بندی موجود می‌تواند آثار شدیدی به دنبال داشته باشد؛ از جمله محرومیت ناعادلانه برخی خانوارها، افزایش نابرابری‌ها و کاهش امنیت اقتصادی. چنین اقداماتی نه‌تنها اعتماد عمومی مردم نسبت به سیاست‌های حمایتی را کاهش می‌دهد، بلکه ممکن است پیامدهای اجتماعی و اقتصادی گسترده‌ای نیز به همراه داشته باشد.

نگاهی به آینده یارانه‌ها

بازنگری در دهک‌بندی اقتصادی نه تنها ضرورتی فنی، بلکه تعهدی اجتماعی محسوب می‌شود. بدون دسترسی به داده‌های دقیق و به‌روز، سیاست‌های حمایتی دولت نمی‌توانند هدف اصلی خود، یعنی حمایت از اقشار واقعی نیازمند، را به درستی تحقق بخشند. دولت باید با انجام اصلاحات اساسی در دهک‌بندی و بهره‌گیری از شاخص‌های معتبر معیشتی، تضمین کند که منابع یارانه به دست خانوارهایی می‌رسد که حقیقتاً مستحق آن هستند.