درآمد خانوارها در ۴ سال گذشته، ۴ برابر شد!
اقتصاد ایرانی: طرح جدید مرکز آمار ایران نشان می‌دهد که درآمد خانوارهای شهری و روستایی در سال ۱۴۰۳ به‌ترتیب با رشد ۳۳٫۶ و ۳۴٫۹ درصد از هزینه‌هایشان پیشی گرفته است؛ این افزایش درآمد، به‌ویژه در خانوارهای شهری با اختلاف ۷۳٫۸ میلیون تومان و روستایی با ۵۶٫۷ میلیون تومان قابل توجه است.
براساس یافته‌های ارائه شده در «طرح هزینه و درآمد خانوار ۱۴۰۳» که توسط مرکز آمار منتشر شده، متوسط درآمد سالانه خانوار شهری به رقم قابل توجه ۳۴۳.۱ میلیون تومان رسیده است. این میزان درآمد در خانوارهای روستایی نیز به ۲۰۱.۳ میلیون تومان افزایش یافته است. این داده‌ها بیانگر رشد درآمد سالانه به میزان ۳۳.۶ و ۳۴.۹ درصد نسبت به سال ۱۴۰۲ در مناطق شهری و روستایی است. اما از سوی دیگر، هزینه‌های خالص سالانه خانوارهای شهری به ۲۶۹.۳ میلیون تومان و خانوارهای روستایی به ۱۴۴.۶ میلیون تومان رسیده است که نشان‌دهنده رشد سالانه به ترتیب ۳۰.۴ و ۳۰.۷ درصد است.
به‌طور کلی، خانوارهای شهری در سال ۱۴۰۳ از اختلاف مثبت درآمد خود نسبت به هزینه‌ها بهره‌مند شده‌اند که رقم آن حدود ۷۳.۸ میلیون تومان است. برای خانوارهای روستایی نیز این اختلاف به حدود ۵۶.۷ میلیون تومان می‌رسد. باید توجه داشت که این تحلیل در قیمت‌های جاری محاسبه شده و منعکس‌کننده افزایش واقعی قدرت خرید نیست، بلکه بیشتر به نشان‌دهنده اختلاف اسمی ارقام مربوط است.
رشد چشمگیر درآمدها در چهار سال اخیر
بررسی داده‌های درآمدی نشان می‌دهد که طی بازه زمانی چهار ساله ۱۳۹۹ تا ۱۴۰۳، درآمد خانوارهای شهری ایران به‌طور مداوم افزایش یافته است. در سال ۱۳۹۹، میانگین درآمد خانوارها ۷۴.۷ میلیون تومان بوده، اما در سال ۱۴۰۰ این میزان به ۱۱۲.۴ میلیون تومان رسیده است که رشدی بالغ بر ۵۰ درصد را نشان می‌دهد.
در ادامه این روند افزایشی، درآمد خانوارهای شهری در سال ۱۴۰۱ به رقم ۱۶۶.۹ میلیون تومان رسید که نسبت به سال قبل با افزایش ۵۴.۵ میلیون تومان همراه بود؛ رشدی حدود ۴۸ درصد. این امر نشان‌دهنده تأثیر پایداری شرایط تورمی بر افزایش سطح اسمی درآمدها و تطبیق خانوارها با شرایط جدید اقتصادی است.
در سال ۱۴۰۲، درآمد خانوارها به ۲۵۶.۹ میلیون تومان رسید که رشدی ۵۴ درصدی نسبت به سال ۱۴۰۱ را نشان داد. این افزایش با همان الگوی تورم‌محور و تعدیل درآمدها همراه بود، اما تفاوت در شکاف درآمد و هزینه‌ها به‌وضوح نمایان شد. در نهایت، در سال ۱۴۰۳ درآمد خانوارها با رشد ۳۳ درصد به ۳۴۳.۱ میلیون تومان رسید. این کاهش در نرخ رشد نسبت به سال‌های پیشین می‌تواند به دلیل فشارهای اقتصادی بیشتر و محدودیت‌های پرداخت حقوق و دستمزد باشد.
روند افزایش هزینه‌های سالانه
هزینه‌های خانوارهای شهری نیز روندی مشابه با درآمدها داشته است. در سال ۱۳۹۹، میانگین هزینه‌ها به رقم ۶۲.۱ میلیون تومان رسید. در سال ۱۴۰۰، این رقم با رشدی ۴۹ درصدی به ۹۲.۵ میلیون تومان افزایش یافت. این افزایش نشان می‌دهد که بخش زیادی از درآمد اضافی سال ۱۴۰۰ برای پوشش هزینه‌های بالاتر صرف شده است.
در ادامه رشد هزینه‌ها در سال ۱۴۰۱، خانوارها به‌طور میانگین ۱۳۷.۱ میلیون تومان هزینه کردند؛ رشدی ۴۸ درصدی که تقریباً برابر با نرخ رشد درآمدها بود.
سال ۱۴۰۲ نقطه‌ای مهم در تغییر سطح هزینه‌های خانوارها بود. میانگین هزینه‌ها در این سال به ۲۰۶ میلیون تومان رسید که رشدی حدود ۵۰ درصد نسبت به سال قبل را نشان می‌داد. در سال پایانی دوره یعنی ۱۴۰۳، هزینه‌ها با رشد ۳۰ درصدی به ۲۶۹.۳ میلیون تومان افزایش یافت که کاهش در سرعت رشد هزینه‌ها نشان‌دهنده تعدیلی نسبی در آهنگ تورم بود.
تغییرات در نسبت درآمد به هزینه و مازاد خانوارها
آمارها نشان می‌دهند که نسبت درآمد به هزینه در طول دوره زمانی چهار ساله رو به افزایش بوده است. این نسبت در سال ۱۳۹۹ معادل ۱.۲۰ بود و در سال ۱۴۰۳ به ۱.۲۷ رسید. مازاد درآمد خانوارها نیز از رقمی حدود ۱۲.۶ میلیون تومان در سال ۱۳۹۹ به ۷۳.۸ میلیون تومان در سال ۱۴۰۳ افزایش یافت.
افزایش مخارج غیرخوراکی‌ها
در طول این دوره، ترکیب هزینه‌های خانوار نیز دچار تغییراتی شد. سهم خوراکی‌ها و دخانیات در مناطق شهری و روستایی کاهش یافت و به‌ترتیب به ۲۳.۶ درصد و ۳۷.۷ درصد رسید. بخش غیرخوراکی مانند مسکن، حمل‌ونقل، بهداشت و ارتباطات سهم بیشتری از بودجه خانوارها را به خود اختصاص داد و درواقع به‌عنوان موتور اصلی افزایش مخارج عمل کرد.
جمع‌بندی و تحلیل نهایی
در بازه ۱۳۹۹ تا ۱۴۰۳، درآمد و هزینه‌های خانوارها چهار برابر شدند، اما افزایش درآمدها به‌طور اسمی سریع‌تر از هزینه‌ها بوده است. این موضوع منجر به افزایش مازاد درآمد خانوارها شده، اگرچه این مازاد به دلیل شرایط تورمی الزاما به معنای بهبود واقعی قدرت اقتصادی نیست. همچنین تغییر در ترکیب سبد هزینه خانوارها به نفع اقلام غیرخوراکی فشار بیشتری بر معیشت آن‌ها وارد کرده است.
