هشدار! زنگ خطر درد مشترک میان ایران و افغانستان به صدا درآمد

کابل، شهری که زمانی به مناظر طبیعی خیره‌کننده‌اش مشهور بود، اکنون با بحران شدیدی روبروست. امان کریمی، خیاطی در کابل، وضعیت را این‌گونه توصیف می‌کند: «آب برای ما همانند طلا ارزشمند است.» او و خانواده‌اش مجبورند روزانه از چاه‌ها یا تانکرهای سیار حدود ۴۰ گالن آب تهیه کنند، در حالی که فقط ۲۰ درصد مردم شهر به شبکه آبرسانی متصل هستند؛ شبکه‌ای که اغلب غیرقابل استفاده یا خشک است. صف‌های طولانی برای دریافت آب و نزاع بر سر چند سطل دیگر به جزیی از زندگی مردم بدل شده است.

گسترش بحران و دلایل اصلی آن

کابل با بحران آب جدی مواجه شده است و علل آن به مسائل مختلفی بازمی‌گردد:

• خشکسالی و تغییرات اقلیمی: طبق گزارش سازمان ملل، هر ساله بیش از ۷۰۰ هزار نفر از افغان‌ها به دلیل خشکسالی مجبور به ترک خانه‌هایشان می‌شوند.

• افزایش جمعیت: جمعیت این شهر از یک میلیون نفر در دهه ۹۰ میلادی به حدود شش میلیون نفر در سال ۲۰۲۵ افزایش یافته، بدون آنکه زیرساخت‌ها هم‌زمان توسعه یابند.

• مدیریت ناکارآمد: پروژه‌های سدسازی و زیرساخت‌های آبی‌ای که نیاز فوری شهر بودند، به دلایل مختلف از جمله بازگشت طالبان در سال ۲۰۲۱ ناقص مانده‌اند.

• کمبود بودجه: دولت افغانستان قادر به تأمین هزینه کامل پروژه‌های بزرگ نیست و کمک‌های مالی خارجی نیز متوقف شده است.

اثر بحران بر زندگی اجتماعی و اقتصادی

این بحران فراتر از یک مشکل زیست‌محیطی است و تاثیرات عمیقی بر زندگی مردم گذاشته است. قیمت آب به شدت افزایش یافته و خانواده‌های فقیر دیگر توان خرید از تانکرهای خصوصی را ندارند. در چنین شرایطی، بازار توزیع آب سیار گسترش یافته، اما این راه‌حل‌های موقت قادر نیستند نیاز جمعیت رو به رشد را تأمین کنند. همچنین تنش‌های اجتماعی و خانوادگی ناشی از کمبود منابع آب روز به روز بیشتر می‌شوند.

پروژه‌های ناکامل؛ عامل ناامیدی مردم

با اینکه چهار سد جدید در اطراف کابل ساخته شده‌اند، هیچ‌کدام به دلیل نبود خطوط انتقال توانایی تأمین آب مورد نیاز شهر را ندارند. پروژه بلندپروازانه انتقال آب از پنجشیر نیز همچنان در مراحل اولیه باقی مانده است. نجیب‌الله سدید، کارشناس منابع آب، می‌گوید: «دو دهه است که کابل با مشکلات آب دست و پنجه نرم می‌کند، اما این مشکل هرگز جدی گرفته نشده است. اکنون که چاه‌ها در حال خشک شدن هستند، وضعیت به مرحله بحران نزدیک شده است.»

آینده‌ای تاریک؛ خطر بی‌آبی کامل

طبق هشدار نیویورک تایمز، کابل ممکن است اولین پایتخت مدرن جهان باشد که تمام ذخایر آب زیرزمینی خود را از دست بدهد. استخراج بی‌رویه و غیرقانونی از چاه‌ها باعث افت شدید سطح سفره آب زیرزمینی شده و بسیاری از چاه‌های قدیمی دیگر آبی ندارند. اگر کابل در سال‌های آینده سرمایه‌گذاری جدی در زیرساخت‌ها نکند، تا سال ۲۰۳۰ به بحران کامل فرو خواهد رفت.

راهکارها و اقداماتی که باید اجرا شود

کارشناسان بر این باورند که باید در پروژه‌های سدسازی، بازسازی طرح‌های نیمه‌تمام و توسعه شبکه آبرسانی مدرن سرمایه‌گذاری شود. با این حال، نبود بودجه کافی و توقف کمک‌های مالی خارجی، این سوال را ایجاد کرده که چه کسی قرار است هزینه این تلاش‌ها را تأمین کند؟