آیا مکانیسم ماشه تحریم‌های آمریکا را بی‌اثر خواهد کرد؟

مکانیزم اسنپ بک در برجام چگونه عمل می‌کند؟

بر اساس مفاد برجام، ایران متعهد به اعمال محدودیت‌هایی در برنامه هسته‌ای صلح‌آمیز خود شد و در مقابل، کشورهای غربی تعهد کردند که تحریم‌های شورای امنیت سازمان ملل را لغو کنند. اما سؤال اصلی این بود: اگر یکی از طرفین به تعهدات خود عمل نکرد، چه پاسخی باید داده شود؟

پاسخ این موضوع در مکانیزم حل و فصل اختلافات برجام تعریف شده است. در صورت عدم توافق طرفین در مذاکرات و داوری، هر عضوی می‌تواند موضوع را به شورای امنیت سازمان ملل ارجاع دهد. در این حالت، تحریم‌ها به‌طور خودکار و بدون نیاز به تصویب یک قطعنامه جدید، بازمی‌گردند؛ مگر آنکه تمامی اعضای شورای امنیت به‌صورت مشترک مخالفت کنند.

پیامدهای فعال شدن مکانیسم ماشه

فعال شدن مکانیسم اسنپ بک به بازگشت تمامی تحریم‌های مرتبط با قطعنامه‌های پیشین سازمان ملل منجر می‌شود. این تحریم‌ها، علاوه‌ بر محدودیت‌های هسته‌ای و موشکی، شامل بخش‌های اقتصادی و مالی ایران نیز می‌گردد. به‌ویژه، صادرات نفت و انرژی ایران که منبع اصلی تأمین درآمد کشور هستند، تحت تأثیر تحریم‌ها قرار گرفته و فشارهای اقتصادی بر کشور افزایش می‌یابد.

تحریم‌های یک‌جانبه آمریکا چیستند؟

برخلاف مکانیسم ماشه، تحریم‌های یک‌جانبه آمریکا بر مبنای قوانین داخلی این کشور اعمال می‌شوند و پشتوانه بین‌المللی ندارند. این تحریم‌ها به دو صورت اجرایی می‌شوند:

تحریم‌های اولیه: این نوع تحریم‌ها هرگونه تعامل شهروندان و شرکت‌های آمریکایی با ایران را منع می‌کند.

تحریم‌های ثانویه: این تحریم‌ها شرکت‌ها و کشورهای غیرآمریکایی را نیز در صورت همکاری با ایران، تهدید به مجازات می‌کند.

در نتیجه، حتی شرکای اقتصادی و تجاری ایران نیز برای جلوگیری از جریمه‌های واشنگتن، اغلب ناچار می‌شوند همکاری با ایران را متوقف کنند.

تفاوت‌های حقوقی و سیاسی میان تحریم‌ها

از نظر حقوقی، مکانیسم ماشه مبتنی بر یک توافق بین‌المللی و مصوبه شورای امنیت سازمان ملل است و بنابراین از مشروعیت حقوقی خاصی برخوردار است. البته، بسیاری از کارشناسان آن را مغایر با منشور ملل متحد تلقی می‌کنند. اما تحریم‌های یک‌جانبه آمریکا هیچ‌گونه مشروعیت حقوقی بین‌المللی ندارند و مستقیماً از قوانین داخلی ایالات متحده نشأت می‌گیرند.

از منظر سیاسی، مکانیسم ماشه ابزاری برای بازگرداندن ایران به تعهدات برجامی محسوب می‌شود، در حالی که تحریم‌های یک‌جانبه آمریکا اهداف گسترده‌تری مانند تغییر رفتار منطقه‌ای ایران و محدودسازی توان دفاعی کشور را تعقیب می‌کند.

مکانیسم ماشه و تحریم‌های یک‌جانبه آمریکا هر دو ابزارهایی فشارزا بر ایران محسوب می‌شوند اما از حیث حقوقی، سیاسی و کارکردی تفاوت‌های اساسی با یکدیگر دارند. در حالی که مکانیسم ماشه در چارچوب برجام عمل کرده و مشروعیت بین‌المللی دارد، تحریم‌های آمریکایی بیشتر به‌عنوان ابزار فشارهای یک‌جانبه شناخته می‌شوند که نگرانی‌های حقوقی بسیاری را نیز به همراه دارند.