اصلاح اجتناب‌ناپذیر قیمت بنزین؛ آیا دوران بنزین ارزان تمام شد؟
اقتصاد ایرانی: افزایش قیمت بنزین به دلیل ناترازی سوخت و ضرورت توزیع عادلانه یارانه‌ها، به یکی از چالش‌های اصلی اقتصاد کشور تبدیل شده و دولت چهارده، سناریوهای مختلفی برای اصلاح نظام قیمتی این منبع استراتژیک بررسی می‌کند.
دولت پزشکیان قصد دارد برای اصلاح نحوه قیمت‌گذاری بنزین اقدام کند. این تصمیم شامل راهکارهایی برای کاهش مصرف سوخت، رفع کمبود‌ها و توزیع عادلانه‌تر یارانه‌ها است.
بررسی طرح سه‌نرخی کردن بنزین
در یکی از طرح‌های پیشنهادی، نرخ‌گذاری بنزین در سه سطح مختلف مورد بررسی قرار می‌گیرد:
بنزین دولتی: با هزینه‌ای بین ۳,۰۰۰ تا ۴,۰۰۰ تومان ارائه شده و مورد استفاده مصرف عمومی قرار می‌گیرد. این نرخ تلاش دارد تا فشار مالی را از روی دوش خانواده‌ها کاهش داده و رضایت عمومی را جلب کند.
بنزین نیمه‌دولتی: در بازه ۶,۰۰۰ تا ۷,۰۰۰ تومان قرار گرفته و مصرف آن به مصارف غیرضروری اختصاص می‌یابد تا میزان مصرف بدون نیاز واقعی کاهش یابد.
بنزین آزاد وارداتی: با قیمتی حدود ۱۰,۰۰۰ تومان عرضه می‌شود و به خریداران خودروهای لوکس و مصارف غیرضروری تعلق دارد. هدف اصلی از این نرخ بالا، کاهش قاچاق سوخت و مصرف بی‌رویه است.
انتظار میرود این مدل چندنرخی، ضمن ارتقای دسترسی عادلانه به سوخت، باعث کنترل مصرف و کاهش تخلفات مرتبط با قاچاق سوخت شود.
تمرکز بر توسعه سوخت‌های جایگزین، به‌ویژه سی‌ان‌جی
دولت در نظر دارد زیرساخت‌های مرتبط با سوخت جایگزین نظیر سی‌ان‌جی (CNG) را توسعه دهد، مخصوصاً برای خوردوهای عمومی و تاکسی‌ها. این رویکرد به مدیریت بهتر هزینه‌های خانوارها کمک کرده و همچنین مصرف بالای بنزین آزاد را کاهش خواهد داد. نتیجه این اقدام می‌تواند کاهش آلودگی هوا و کنترل بیشتر تورم باشد.
اجرای طرح «بنزین به نفر»
در یک طرح جدید، به هر فرد ماهیانه ۳۰ لیتر سهمیه بنزین اختصاص داده می‌شود. اگر افراد از سهمیه خود استفاده نکنند، آنان می‌توانند این سهمیه را به قیمت تجاری بفروشند. این رویکرد می‌تواند صرفه‌جویی در مصرف سوخت را افزایش داده و در عین حال منبع درآمدی برای خانوارهایی که خودروی شخصی ندارند، ایجاد کند. همچنین، این سیاست در مقابله با قاچاق سوخت نتایج موثری به همراه خواهد داشت.
اصلاح قیمت با توسعه خودروهای برقی و انرژی‌های جایگزین
با توجه به تلاش برای کاهش وابستگی به بنزین، دولت بر خودروهای برقی و استفاده از سوخت‌های جایگزین متمرکز شده است. تشویق استفاده از وسایل نقلیه برقی، بخصوص در بخش حمل و نقل عمومی، علاوه بر کمک به کاهش اثرات زیست‌محیطی، موجب کاهش مصرف سوخت‌های فسیلی و کم شدن بار اقتصادی ناشی از اصلاح قیمت بنزین خواهد شد.
تحلیل نرخ آتی بنزین متناسب با رشد تورم
بر اساس تحلیل‌های اقتصادی، نرخ تورم سالانه که طی چند سال اخیر بالغ بر ۴۰ درصد بوده، انتظار میرود قیمت هر لیتر بنزین یارانه‌ای از ۱,۵۰۰ تومان به حدود ۵,۰۰۰ تومان و قیمت بنزین آزاد از ۳,۰۰۰ به حدود ۱۰,۰۰۰ تومان افزایش یابد. این اعداد در حال حاضر جزو یکی از گزینه‌های پیشنهادی در بحث‌های دولت و مجلس قرار گرفته است.
پیامدها و نظرات کارشناسان
کارشناسان اقتصادی پیش‌بینی می‌کنند که افزایش قیمت بنزین می‌تواند تورم را بین ۵ تا ۱۰ درصد افزایش دهد. با این حال، این اصلاحات برای بهبود کنترل مصرف، جبران کسر بودجه و مهار قاچاق سوخت منطقی و ضرورت محسوب می‌شود.
زمان‌بندی و چالش‌های احتمالی در اجرای اصلاحات
در آستانه تهیه لایحه بودجه ۱۴۰۵ ، بحث‌ها پیرامون اصلاح قیمت بنزین به یکی از موضوعات کلیدی تبدیل شده است. تجربه گذشته در سال ۱۳۹۸ نشان داده که هر گونه تغییرات قیمت‌گذاری بدون ارائه توضیحات جامع و مناسب به مردم یا بدون داشتن برنامه‌ریزی دقیق و مشارکت کارشناسان، می‌تواند منجر به تنش‌های اجتماعی و چالش‌های اقتصادی توسط دولت شود. برای اجرا موفقیت‌آمیز این اصلاحات، انتظار میرود که دولت پزشکان هم به جنبه‌های اجتماعی و هم تورمی این تصمیم توجه ویژه داشته باشد، تا فشارهای احتمالی بر خانواده‌ها کاهش یابد و عدالت اجتماعی به بهترین شکل ممکن اجرا شود. جزئیات دقیق‌تر این تصمیمات در هفته‌های پیش‌رو مشخص خواهد شد.
