شاخص‌های جدید در ارزیابی اقتصادی یارانه بگیران + جدول دهک‌ها
اقتصاد ایرانی: آمارهای مرکز آمار ایران و پایگاه رصد رفاه ایرانیان نشان می‌دهد تا پیش از اجرای طرح حذف دهک‌های پردرآمد، تعداد قابل توجهی خودروهای لوکس مانند پورشه، مازراتی و لامبورگینی در اختیار یارانه‌بگیران بوده است. این تناقض در مرزبندی دهک‌های درآمدی، ضرورت بازنگری را نشان می‌دهد.
آمار منتشر شده توسط مرکز آمار ایران و پایگاه رصد رفاه ایرانیان در خصوص بررسی دارایی خانواده‌ها نشان می‌دهد تا زمان پیش از حذف دهک‌های پردرآمد، برخی افراد همچنان مشمول دریافت یارانه بودند. به وضوح می‌توان گفت که چهار دستگاه لامبورگینی، ۱۸۱ دستگاه مازراتی و سه هزار و ۴۵۱ دستگاه پورشه در اختیار همین افراد یارانه بگیر بوده‌اند.
ابهام و عدم شفافیت در مرزبندی دهک‌های درآمدی، همراه با هم‌پوشانی دارایی‌ها در جامعه، گاهی باعث شده خانواده‌هایی با سطح زندگی متفاوت از جمله دارندگان پورشه و لامبورگینی در کنار کسانی با خودروهایی همچون پژو و پراید، یارانه دریافت کنند. این چالش می‌تواند به ایجاد نارضایتی اجتماعی در طبقه متوسط و حتی افزایش شکاف طبقاتی منجر شود.
طبق آخرین آمار ارائه شده توسط وزارت رفاه به جامعه، ۲۱ میلیون و ۵۲۷ هزار و ۴۰۸ خودروی شخصی زیر پای خانواده‌های ایرانی قرار دارد و همین تقریباً برابر با تعداد یارانه‌بگیران که بالغ بر ۷۵ میلیون نفر هستند، می‌باشد. این در حالی است که بیش از نیمی از خودروهای یارانه‌بگیران ارزشی کمتر از ۲۵۰ میلیون تومان دارند.
چالش در تعیین دقیق دهک‌ها
اگرچه دولت موظف به حذف سه دهک پردرآمد کشور براساس قوانین برنامه هفتم پیشرفت و قانون بودجه سال جاری شده است، اما نگاهی دقیق به آمارها نشان می‌دهد تعیین و تفکیک دهک‌های خاص بسیار پیچیده‌تر از تصورات اولیه است. برای مثال، تفکیک دهک‌های ۷، ۸ و ۹، به دلیل شباهت میزان درآمد و شرایط زندگی، کاری دشوار به نظر می‌رسد.
رصد وضعیت اقتصادی یارانه‌بگیران بر پایه شاخص‌هایی نظیر داده‌های بانکی، مالکیت خودرو، ملک، حقوق، حمایت‌های اجتماعی، سلامت و وضعیت بازار بورس انجام می‌شود. اما همچنان بر نسبی و ناکامل بودن این شاخص‌ها تاکید می‌شود که این خود چالش‌ها را پیچیده‌تر می‌نماید.
ارزش خودروها؛ وضعیتی متفاوت در میان دهک‌های بالایی
بررسی‌ها نشان داده‌اند که تنها چهار دهم درصد از خودروهای کشور دارای ارزشی بیش از پنج میلیارد تومان هستند. بنابراین، حذف یارانه دهک‌های بالا به معنای حذف دارندگان خودروهای متوسط نیز خواهد بود و نه فقط خودروهای لوکسی مانند لندکروزر یا پورشه!
این آمار نشان می‌دهد که تعداد خودروهای ایرانی تحت تولید ایران‌خودرو، سایپا، رنو یا کمپانی‌های دیگر در میان یارانه‌بگیران بسیار گسترده است. برای مثال، ایران‌خودرو با ۹ میلیون و ۹۸۷ هزار و ۴۸۳ دستگاه خودرو، سهم عمده‌ای در این آمار دارد و سایپا نیز با تولید حدود هشت میلیون و ۲۵۴ هزار دستگاه، جایگاه دوم را شامل می‌شود.
عمر خودروها نیز نکته‌ای قابل توجه است؛ زیرا به طور میانگین خودروهای داخل کشور حدود ۱۳ سال قدمت دارند که این موضوع می‌تواند خودروها را از دسته‌بندی لوکس خارج کند و به کالای پرهزینه تبدیل نماید.
چگونگی شناسایی طبقه متوسط جامعه
وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی اخیراً در جلسه علنی مجلس اعلام کرد که دولت سیزدهم در ابتدا قصد داشت فقط به سه دهک پایین جامعه یارانه بدهد، اما در سال‌های قبل مشاهده شد که افرادی که قبلاً حذف شده بودند، دوباره به جمع یارانه‌بگیران بازگشتند. وی تاکید کرد: جمع‌آوری اطلاعات دقیق مردم، برای تعیین دهک‌ها بسیار ضروری است و در صورت ارائه اطلاعات نادرست، این افراد مشمول حذف مزایای یارانه‌ای و حتی جریمه خواهند شد.
وزیر همچنین اشاره کرد که برخلاف تصور عمومی، تعداد افراد سوار بر خودروهای لوکس مثل لامبورگینی، مازراتی و پورشه، بسیار محدود بوده و نمی‌توان جمعیت عظیمی را از یارانه حذف کرد، زیرا آن‌ها جزء طبقه متوسط جامعه محسوب می‌شوند.
دهک‌بندی خانوارها بر چه اساسی انجام می‌شود؟
دهک‌بندی خانوارها بر اساس یک تقسیم‌بندی ساده صورت می‌گیرد. جمعیت کشور که بیش از ۸۵ میلیون نفر است به ده بخش تقسیم می‌شود و سپس معیارهای اقتصادی برای طبقه‌بندی این دهک‌ها اعمال می‌شوند. در همین راستا، دهک دهم همواره شامل با درآمدترین گروه خانوارها است که در ماه‌های گذشته توسط دولت از لیست یارانه‌بگیران حذف شده است.
تصویر زیر وضعیت اقتصادی دهک‌ها و هزینه خانوارهای هر یک را به شکل شفاف‌تر نمایش می‌دهد:
<
اختلاف هزینه دهک ۱۰ با دیگر دهک‌ها
تحلیل جدول اقتصادی نشان می‌دهد که هزینه خانوار در دهک ۱۰ حدود دو برابر دهک ۹ است. میزان افزایش هزینه‌ها از دهک یک تا ۹ تدریجی بوده اما در فاصله میان دهک ۹ و ۱۰، جهشی غیرخطی رخ داده است. این واقعیت حاکی از چالش‌های تفکیک سه دهک بالایی است که اغلب به دلیل شباهت وضعیت اقتصادی و زیستی به یکدیگر هم‌پوشانی دارند.
اضافه کردن اطلاعات مربوط به وضعیت اقتصادی، دارایی‌ها و خودروهای اقشار جامعه بر پیچیدگی این مسئله می‌افزاید؛ چراکه حذف سه دهک بالایی بدون دسترسی به اطلاعات جامع و استنادهای مالی ممکن است به حذف اشتباه افراد مستحق دریافت یارانه منجر شود. این امر نیازمند تحلیل عمیق‌تر و اطلاعات دقیق‌تر است تا تصمیم‌گیری صحیح صورت گیرد.
