راهنمای محاسبه دهک‌بندی خانوار بر اساس فرمول جدید
اقتصاد ایرانی: حذف دهک‌های پردرآمد از فهرست یارانه‌بگیران، پرده از حقایق عجیب در تخصیص یارانه‌ها برداشت؛ طبق آمار، هزاران پورشه و مازراتی در اختیار یارانه‌بگیران بود که نشان از ضعف نظام دهک‌بندی در شناسایی واقعی طبقات اقتصادی دارد.
دهک‌بندی خانوارها و چالش‌های مرتبط با آن
در سال‌های اخیر، دهک‌بندی درآمدی جامعه ایرانی و حذف یارانه سه دهک بالای درآمدی به یکی از موضوعات مهم اقتصادی و اجتماعی کشور تبدیل شده است. در این میان، برخی مسائل و چالش‌ها در نحوه تشخیص این دهک‌ها، موجب ایجاد ابهاماتی شده و حتی گاهی باعث بروز نارضایتی‌هایی در بین اقشار مختلف جامعه از جمله طبقه متوسط گردیده است.
آمار خودروهای لوکس در دست یارانه‌بگیران
بر اساس آمار رسمی از مرکز آمار ایران و پایگاه رصد رفاه ایرانیان ، تا چند ماه پیش، برخی از دارندگان خودروهای لوکس مانند لامبورگینی، مازراتی و پورشه جزء یارانه‌بگیران کشور به شمار می‌رفتند. این موضوع نشان‌دهنده سختی تفکیک دهک‌ها بر اساس اطلاعات اقتصادی است.
لزوم اجرای قانون در توزیع یارانه
طبق قانون برنامه هفتم و بر اساس الزامات تصویب‌شده در بودجه امسال ، دولت موظف است توزیع عادلانه یارانه‌ها را اجرا کرده و حمایت‌ها را به سمت گروه‌های آسیب‌پذیر سوق دهد. همچنین حذف سه دهک بالای درآمدی (دهک‌های ۸، ۹ و ۱۰) از فهرست دریافت‌کنندگان یارانه، به یک ضرورت قانونی تبدیل شده است. با این حال، داده‌های موجود نشان می‌دهد این کار پیچیدگی‌های زیادی دارد.
مشکلات در تفکیک دهک‌ها
شاخص‌هایی مثل مالکیت خودرو، املاک، داده‌های بانکی و وضعیت اشتغال و سرمایه‌گذاری در بازار بورس، معیارهای تصمیم‌گیری برای دهک‌بندی خانوارها هستند. اما این ارزیابی‌ها نسبی بوده و در بسیاری از موارد ناکامل به نظر می‌رسند. به عنوان مثال، هم‌پوشانی میان دهک‌های درآمدی ۷، ۸ و ۹ بسیار زیاد است و همین مسئله کار تشخیص دقیق دهک‌ها را دشوار کرده است.
وضعیت ناهمگن توزیع خودروها
بررسی‌های انجام شده بر اساس ارزش خودروهای موجود در کشور نشان می‌دهد درصد اندکی از خودروهای در حال تردد در کشور ارزش بالایی دارند. به طور مثال، تنها چهار دهم درصد خودروها بیش از پنج میلیارد تومان قیمت‌گذاری شده‌اند. این آمار بیانگر آن است که حذف یارانه سه دهک بالا تنها به معنای حذف دارندگان خودروهای لوکس نیست بلکه شامل افرادی با شرایط اقتصادی متوسط نیز می‌شود.
داده‌های آماری و چالش‌های حذف دهک‌ها
نوع خودروتعداد در کشور
| ایران خودرو | ۹،۹۸۷،۴۸۳ دستگاه |
| سایپا | ۸،۲۵۴،۵۵۵ دستگاه |
| رنو | ۸۵۹،۱۹۲ دستگاه |
| هیوندایی | ۳۴۱،۹۳۵ دستگاه |
| کیا | ۳۰۷،۴۶۷ دستگاه |
همچنین شایان توجه است که عمر متوسط خودروهای کشور حدود ۱۳ سال برآورد شده است، که این موضوع باعث شده حتی برخی خودروهای گران‌قیمت به مرور تبدیل به دارایی‌های کمتر لوکس و پرهزینه شوند.
دیدگاه مسئولان درباره حذف یارانه‌ها
دکتر احمد میدری، وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی، در جلسه‌ای با نمایندگان مجلس به جزئیاتی پیرامون وضعیت یارانه‌ها و چالش‌های مرتبط با حذف دهک‌های پردرآمد پرداخت. وی اعلام کرد که در سال ۱۳۹۸، حدود ۱۷ میلیون نفر از فهرست یارانه‌بگیران حذف شده بودند اما این افراد دوباره به این لیست بازگردانده شدند. همچنین اقرار کرد که سطح متوسط جامعه ایران متفاوت از تصورات ابتدایی در تدوین این قانون است.
ضرورت افزایش شفافیت در جمع‌آوری اطلاعات مالی
یکی از مشکلات اساسی در اجرای حذف یارانه دهک‌های بالا ، فقدان اطلاعات دقیق و شفاف در مورد وضعیت مالی خانوارها است. به عنوان مثال، فاصله هزینه خانوار بین دهک‌های ۹ و ۱۰ بیش از ۳۰ میلیون تومان برآورد شده است. این سطح تفاوت در هزینه و درآمد، نشان‌دهنده شکاف اجتماعی بزرگ در میان این دهک‌هاست. در مقابل، تفکیک دهک‌های ۷ تا ۹ به دلیل شباهت‌ها و کاهش تفاوت هزینه‌ها، به مراتب دشوارتر از تفکیک دهک ۹ و ۱۰ است.
چالش‌های پیش‌رو دولت برای اجرای دهک‌بندی صحیح
در مجموعه آماری که از پایگاه رصد رفاه ایرانیان به دست آمده، مشخص می‌شود که تلاش برای حذف دهک‌های بالا از بین جامعه یارانه‌بگیر بدون اطلاعات مالی شفاف، ممکن است منجر به حذف اقشار متوسط از جمله دارندگان خودروهایی چون پژو و پراید شود. به این ترتیب، برای دستیابی به توزیع عادلانه یارانه‌ها ، استفاده از داده‌های دقیق‌تر و شفاف‌تر ضروری است؛ موضوعی که به همکاری بیشتر دستگاه‌های مرتبط نیاز دارد.
