صفر تا صد تغییرات جدید در نرخ‌های بنزین؛ آیا نرخ سوم و چهارم تعیین می‌شود؟
اقتصاد ایرانی ؛ بررسی طرح تعیین نرخ سوم بنزین در کمیسیون انرژی مجلس آغاز شد؛ شمارش معکوس برای تغییرات قیمتی این کالای استراتژیک اقتصادی به گوش می‌رسد.
مقامات دولتی و به ویژه وزیر نفت بارها اعلام کرده‌اند که فعلاً هیچ خبری از افزایش قیمت بنزین نیست. با این حال، اطلاعات موجود از جلسات مکرر و مباحث کارشناسی درباره وضعیت بنزین نشان می‌دهد که تغییرات در این زمینه آغاز شده است.
بنزین و چالش‌های اقتصادی و سیاسی
بنزین در ایران یک کالای استراتژیک و بسیار حساس در ساختار اقتصادی است. هرچند هرگونه تغییرات قیمتی آن با توجه اجتماعی زیادی مواجه می‌شود، اما ایران سابقه‌ای در این زمینه دارد. دولت خاتمی با افزایش تدریجی قیمت بنزین از طریق لوایح بودجه، توانست حساسیت‌ها را کمرنگ‌تر کند. با این حال، منتقدان دولت خاتمی، افزایش قیمت بنزین را عامل رشد تورم می‌دانستند و با تصویب طرح تثبیت قیمت‌ها در مجلس سعی کردند مانع از افزایش نرخ بنزین شوند.
چند سال پس از اجرا، حتی طراحان این طرح مانند الیاس نادران، احمد توکلی و محمد خوش‌چهره دیدگاه خود را تغییر دادند و از ضرورت افزایش قیمت بنزین سخن گفتند. اما تحولات بعدی نشان داد که سهمیه‌بندی و افزایش قیمت بنزین نیز نتوانست مشکل بنزین را به طور کامل حل کند، به خصوص با نوسانات نرخ ارز و تأثیر آن بر قیمت‌ها.
تأثیر ناترازی انرژی بر اقتصاد
در شرایط فعلی، ایران نه تنها از ناترازی بنزین بلکه از ناترازی انرژی به صورت کلی رنج می‌برد. کمبود انرژی در فصول مختلف سال اثرات مستقیمی بر صنایع و زندگی مردم داشته است. بنابراین، بحث‌هایی درباره تغییر وضعیت فعلی و تدابیر جدید مطرح شده است.
اظهارات وزیر نفت درباره قیمت بنزین
وزیر نفت، جواد اوجی، تأکید کرده است که تا کنون هیچ تصمیمی برای افزایش قیمت بنزین اتخاذ نشده است. او در یکی از مصاحبه‌های خود بیان کرد که نگرانی‌های مردم را در این باره درک می‌کند و قرار نیست مردم غافلگیر شوند. این اظهارات به خاطره حوادث سال ۱۳۹۸ بازمی‌گردد که در آن شبانه سهمیه‌بندی بنزین اعلام شد و افزایش قیمت‌ها منجر به اعتراضات گسترده‌ای شد.
<
سناریوهای جایگزین برای بنزین
بررسی‌ها نشان می‌دهد میانگین مصرف بنزین در نیمه نخست سال جاری به ۱۳۲ میلیون لیتر در روز رسیده، در حالی که تولید پالایشگاه‌های کشور حدود ۱۱۰ میلیون لیتر است. این عدم تعادل، معادل ۲۲ میلیون لیتر ناترازی در روز است. با وجود این، نه توسعه حمل‌ونقل عمومی و نه سیاست‌های کاهش مصرف مشخصی تاکنون اجرایی نشده‌اند.
یک طرح پیشنهادی، واردات بنزین سوپر با قیمتی در محدوده ۴۰ تا ۶۰ هزار تومان و عرضه آن برای خودروهای لوکس است. همچنین، پیشنهادهایی برای افزایش قیمت بنزین عمومی به پنج تا هفت هزار تومان وجود دارد. اما محبوب‌ترین گزینه، تعیین نرخ سوم برای بنزین است که در آن سهمیه‌های فعلی حفظ می‌شوند، اما برای مصرف بالاتر، نرخ‌های جدیدی بین ۷ تا ۱۰ هزار تومان اعمال خواهد شد.
رونمایی از نرخ سوم بنزین: آیا قطعی است؟
رضا سپهوند، دبیر کمیسیون انرژی مجلس، تأیید کرده که این طرح در دست بررسی است و پیشنهاد نرخ سوم حدود ۷۵۰۰ تومان ارائه شده است. این نرخ هنوز نهایی نشده و به تصویب دولت یا شورای عالی هماهنگی اقتصادی نیاز دارد. به نظر می‌رسد دولت برای سال ۱۴۰۵ تصمیمات جدیدی در این زمینه اتخاذ کند، حتی ممکن است بنزین چهار نرخی شود.
تأثیرات اجرای هدفمندی یارانه‌ها بر قیمت بنزین
قانون هدفمندی یارانه‌ها در سال ۱۳۸۹ با هدف رفع بحران انرژی و یارانه‌ها اجرا شد. علی عسگری، یکی از طراحان این قانون، اظهار داشت که اگر برنامه به طور کامل اجرا می‌شد، قیمت واقعی بنزین اکنون باید به حدود ۲۰ هزار تومان می‌رسید. در حالی که تجربه‌های گذشته نشان داده‌اند که پرداخت یارانه نقدی تأثیر قابل توجهی در بهبود زندگی مردم نداشته است.
بر اساس سناریوی دیگری که توسط محمدرضا باهنر، عضو مجمع تشخیص مصلحت نظام، ارائه شده، قیمت بنزین می‌تواند به ۷۰ هزار تومان برسد و هر ایرانی ماهانه حدود ۶ تا ۷ میلیون تومان یارانه دریافت کند. با این حال، چنین طرح‌هایی پیچیدگی‌های خاص خود را دارند و موفقیت آن‌ها تضمین‌شده نیست.
آینده بنزین در ایران
سال ۱۴۰۵ احتمالاً با تغییرات تازه‌ای در نظام قیمت‌گذاری بنزین همراه خواهد بود. مهم‌ترین گام ممکن، رونمایی از نرخ سوم یا حتی نرخ چهارم بنزین است تا از یک سو ناترازی موجود کاهش یابد و از سوی دیگر تأثیرات افزایش قیمت به حداقل برسد. اما اجرای این سیاست نیازمند بررسی دقیق و آماده‌سازی جامعه است.
