موج جدید مشکلات برای مستاجران؛ دخل مردم کافی نیست!
اقتصادایرانی: دولت با تغییر معیار دهک‌بندی یارانه‌ها، شاخص جدیدی به نام «خرید خُرد» را معرفی کرد که بر اساس تراکنش‌های کارتخوان و هزینه‌های اجاره، توان مالی خانوارها را می‌سنجد و امکان حذف پردرآمدها از فهرست یارانه‌بگیران را فراهم می‌کند.
دولت به تازگی در اقدامی دیگر برای اصلاح نظام دهک‌بندی یارانه‌بگیران، شاخصی جدید با عنوان «خرید خُرد» را معرفی کرده است. این معیار بر اساس تراکنش‌های کارتخوانی و هزینه‌های اجاره طراحی شده است و هدف آن، شناسایی دقیق‌تر خانوارهای دارای درآمد بالا و حذف آنان از لیست یارانه‌بگیران نقدی است.
با این تصمیم، اگر یک خانواده سه‌نفره در طول شش ماه، به طور متوسط ماهانه بیش از ۵۰ میلیون تومان صرف خریدهای خرد و اجاره کند، در دهک‌های بالای درآمدی قرار گرفته و یارانه نقدی‌اش حذف خواهد شد. به عبارتی، سقف خرید خرد ماهانه برای هر عضو خانوار ۱۰ میلیون تومان بوده و برای یک خانواده سه‌نفره، این مقدار ۳۰ میلیون تومان است. در صورتی که این رقم به همراه اجاره بیش از مرز ۵۰ میلیون تومان شود، آن خانواده از لیست دریافت‌کنندگان یارانه خارج خواهد شد.
دلیل جایگزینی «خرید خُرد» به جای درآمددولت‌ها همواره با چالش شناسایی درآمد واقعی خانوارها روبرو بوده‌اند. انواع مشاغل، فعالیت‌های غیررسمی و نبود شفافیت مناسب در حساب‌ها بانکی این ارزیابی را دشوار کرده است. از سوی دیگر، هزینه‌های مصرفی مانند خریدهای روزمره و اجاره‌نشینی، تصویر روشن‌تری از سطح زندگی خانوارها ارائه می‌دهد. اکنون دولت تصمیم گرفته است که به جای تمرکز بر درآمد، مصرف خانوارهای جامعه را ارزیابی کند.
به گفته کارشناسان، تراکنش‌های کارتخوانی به دلیل ثبت سریع و لحظه‌ای، ابزاری دقیق و مطمئن برای تحلیل رفتار اقتصادی خانوارهاست. این اطلاعات، ابزار قابل اعتمادی برای شناسایی صحیح دهک‌های بالاتر ایجاد می‌کند.
استفاده از میانگین شش‌ماهه برای کاهش خطایکی از انتقادهای وارد شده به سیاست‌های قبلی، استفاده از اطلاعات یک‌ماهه برای ارزیابی وضعیت اقتصادی خانوارها بوده است. این روش ممکن بود به حذف اشتباه خانوارهایی منجر شود که به دلیل هزینه‌های فصلی یا شرایط خاص ماهیانه، مصرف بیشتری داشتند. در طرح جدید، استفاده از میانگین شش‌ماهه به عنوان شاخص، به کاهش این نوع خطا کمک می‌کند و تصویری واقعی‌تر از توان مالی خانوارها ارائه می‌دهد.
پیامدهای اقتصادی و اجتماعی این طرحاجرای شاخص «خرید خُرد»، عواقب و پیامدهایی به دنبال دارد که شامل موارد زیر هستند:
دقت بالاتر در شناسایی پردرآمدها: خانوارهایی که مصرف بالایی دارند، حتی اگر درآمدشان از راه‌های غیررسمی تأمین شود، از طریق هزینه‌های مصرفی شناسایی می‌شوند.نارضایتی در دهک‌های مرزی: خانوارهایی که به دلایل مختلف مثل اجاره‌های زیاد یا مخارج درمانی بالا هزینه می‌کنند، ممکن است به اشتباه در بخش پردرآمدها قرار بگیرند.تغییر الگوی مصرف: ممکن است خانوارها برای حفظ یارانه، بخشی از خریدهای خود را نقدی یا خارج از شبکه کارتخوان انجام دهند، که این امر می‌تواند به کاهش شفافیت اقتصادی منتهی شود.تأثیر بر بازار اجاره: با در نظر گرفتن اجاره‌بها در این محاسبه، خانوارهای ساکن در شهرهای بزرگ که اجاره‌های سنگین پرداخت می‌کنند، بیش از دیگران در معرض حذف یارانه قرار می‌گیرند.
جمع‌بندی و نتیجه‌گیری نهاییافزودن شاخص «خرید خُرد» به شیوه دهک‌بندی جدید یارانه‌ها، اقدامی است که به دنبال سادگی و دقت بیشتر در شناسایی خانوارهای پردرآمد اجرا شده است. این سیاست با تکیه بر داده‌های مصرفی و ایجاد شفافیت بیشتر، چشم‌انداز بهتری از وضعیت اقتصادی جامعه ترسیم می‌کند. با این وجود، مشکلاتی مانند خطاهای احتمالی در دهک‌بندی ، تغییر رفتار مصرفی خانواده‌ها و فشاری که بر خانوارهای اجاره‌نشین وارد می‌شود، پیش روی این طرح قرار دارند. موفقیت این برنامه وابسته به دقت بالا در نظارت و اجرای آن و تأمین اعتماد عمومی برای نظام یارانه‌ها است.
