بنزین ۷۵۰۰ تومانی: شایعه یا واقعیت؟
اقتصادایرانی: طرح افزایش نرخ بنزین با ایجاد قیمت سوم ۷۵۰۰ تومانی برای مصرف‌کنندگان پرمصرف در دولت بررسی می‌شود و احتمال اجرای آن از سال ۱۴۰۵ وجود دارد؛ این در حالی است که نرخ‌های یارانه‌ای ۱۵۰۰ و ۳۰۰۰ تومانی تغییری نخواهد کرد.
رضا سپهوند ، دبیر کمیسیون انرژی مجلس، اعلام کرد: «براساس برنامه‌ای که در دولت مطرح شده، در عین حفظ قیمت‌های ۱۵۰۰ و ۳۰۰۰ تومانی برای سهمیه بنزین، یک نرخ جدید برای بنزین در نظر گرفته شده که میزان آن ۷۵۰۰ تومان پیشنهاد شده است؛ البته این موضوع هنوز نهایی نشده و باید توسط دولت یا شورای عالی هماهنگی اقتصادی سران قوا تصویب شود. برای بودجه سال ۱۴۰۴ هیچ برنامه‌ای جهت افزایش قیمت بنزین وجود ندارد، اما دولت در حال بررسی طرحی است که اجرای آن در سال ۱۴۰۵ آغاز خواهد شد.»
وی افزود: «میانگین مصرف خودرو در ایران ۱۱ لیتر در ۱۰۰ کیلومتر است، در حالی که این میزان در ترکیه تنها ۸ لیتر است. خودروهای داخلی ما با موتورهایی پرمصرف ساخته می‌شوند که دو تا سه دهه گذشته تولید شده‌اند و این موتورها نیاز به بازنگری و به‌روزرسانی دارند. همچنین باید امکان واردات خودروهای کم‌مصرف خارجی با قیمت مناسب ایجاد شود، اما در حالی که مجلس امسال تعرفه واردات خودرو را کاهش داد، مجمع تشخیص مصلحت نظام آن را به ۱۰۰ درصد افزایش داد.»
از سوی دیگر، فاطمه مهاجرانی، سخنگوی دولت، در یک نشست خبری بیان کرد: دولت هیچ تصمیمی برای افزایش قیمت بنزین سهمیه‌ای، چه با نرخ ۱۵۰۰ تومان و چه ۳۰۰۰ تومان، ندارد. لازم است منابع ارزی مرتبط با بنزین به‌گونه‌ای ساماندهی شود که تاثیر مثبتی بر معیشت مردم و اقتصاد کشور داشته باشد.
در همین راستا، ابراهیم رضایی ، سخنگوی کمیسیون امنیت ملی مجلس، هشدار داد: «شنیده‌هایی درباره احتمال افزایش قیمت بنزین و سوخت به گوش می‌رسد، به‌ویژه درباره نحوه اجرای آن که ممکن است مخاطراتی به همراه داشته باشد. مجلس در این موضوع دخالتی ندارد و نگرانی‌هایی در این خصوص داریم.»
با توجه به موضع‌گیری‌ها و همچنین تاکید سخنگوی دولت مبنی بر عدم تغییر قیمت بنزین سهمیه‌ای، به‌نظر می‌رسد که احتمال تعیین نرخ سومی برای بنزین قوت گرفته است. بر اساس این طرح، برای افرادی که ماهانه بیش از ۱۶۰ لیتر بنزین مصرف می‌کنند، نرخ جدیدی در حدود ۷۵۰۰ تومان در نظر گرفته می‌شود. اما سوال این است که این طرح با چه هدفی طرح‌ریزی شده است؟
آیا ۹۵ درصد مردم تحت تأثیر نرخ سوم بنزین قرار نمی‌گیرند؟
براساس گزارشی که خبرگزاری‌ها منتشر کرده‌اند، احسان جان‌محمدی، دبیر انجمن صنفی CNG، معتقد است: «در خصوص نرخ سوم بنزین، انجمن به‌طور شفاف موضع خود را مشخص کرده است. همان‌طور که به دولت نیز پیشنهاد داده‌ایم، نرخ سوم بنزین باید در نزدیک به قیمت بازار خلیج فارس و هزینه تمام‌شده پالایشگاه‌ها عرضه شود.»
آمارها نشان می‌دهند که «۹۵ درصد مالکان خودرو در کشور قادر هستند تمام نیاز ماهانه خود را با سهمیه‌های ۶۰ لیتری ۱۵۰۰ تومانی و ۱۰۰ لیتری ۳۰۰۰ تومانی تامین کنند و نیازی به خرید بنزین با نرخ سوم ندارند. تنها ۵ درصد از افراد پرمصرف یا مالکان چند خودرو نیازمند استفاده از بنزین با قیمت جدید خواهند بود.»
موافقان طرح معتقدند که هدف اصلی این نرخ سوم، کنترل مصرف گروهی محدود از جامعه است. اما آیا این ادعا واقعی است؟ بررسی‌ها نشان می‌دهد که استاندارد مصرف خودروها در سراسر جهان بین ۲۰ تا ۲۵ هزار کیلومتر در سال است. با در نظر گرفتن مصرف ۷.۵ تا ۸ لیتر در هر ۱۰۰ کیلومتر، مصرف ماهانه به ۱۶۶ لیتر می‌رسد. با این وجود، مصرف واقعی خودروهای داخلی بسیار بیشتر از این مقدار است و در بسیاری از موارد به ۱۱ لیتر در هر ۱۰۰ کیلومتر می‌رسد.
دلایل اصلی افزایش مصرف بنزین، علاوه بر پرمصرف بودن خودروهای داخلی، شامل کیفیت پایین سوخت، رشد جمعیت و عدم توسعه حمل‌ونقل عمومی می‌شود.
پررنگ شدن مشکل کیفیت بنزین تولیدی
یکی از عوامل مهم مصرف بالای سوخت در کشور، کاهش کیفیت بنزین تولیدی است. بر اساس آیین‌نامه‌های قانونی، زمانی که مصرف روزانه بنزین کشور از حد معینی فراتر برود، دولت نیازی به توزیع بنزین یورو۴ ندارد. این قانون در سال ۱۳۹۷ به تصویب رسید و از آن زمان، مصرف روزانه بنزین از مرز ۸۵ میلیون لیتر گذشته و در بسیاری اوقات از ۸۹ میلیون لیتر فراتر رفته است. بنابراین تولید و توزیع بنزین با کیفیت یورو۴ متوقف شد.
کاهش کیفیت سوخت، مشکلات متعددی به همراه داشته است؛ از افزایش مصرف خودروها به دلیل احتراق ناقص گرفته، تا افزایش نیاز به سوخت و کارآمدی پایین خودروها. این امر باعث شده که مصرف‌کنندگان سریعاً سهمیه خود را به اتمام رسانده و مجبور شوند با نرخ آزاد سوخت‌گیری کنند.
علاوه بر این، تولید خودرو در داخل کشور نیز همچنان بر پلتفرم‌های قدیمی تکیه دارد که با استانداردهای جهانی آلایندگی هم‌خوانی ندارند. این در حالی است که دولت همچنان بر رعایت استانداردهای جدیدتر، نظیر یورو۶ تأکید می‌کند، اما برای تولید بنزین سازگار با این الزامات، مشکلات عمده‌ای وجود دارد.
در شرایط فعلی، اجرای طرح سه‌نرخی شدن بنزین با توجه به نبود زیرساخت‌های مناسب، تنها به باری بیشتر بر دوش مصرف‌کنندگان تبدیل خواهد شد. برخلاف ادعای مطرح‌شده، این سیاست بخش اعظم جامعه را تحت تأثیر قرار می‌دهد و هزینه‌های سوخت شخصی و عمومی افزایش می‌یابد.
مشکلات ساختاری موجود در کشور، از جمله عدم توسعه ناوگان حمل‌ونقل عمومی، تولید خودروی پرمصرف و کیفیت پایین سوخت، موجب شده‌اند که چنین سیاست‌هایی نتوانند اثربخش باشند و تنها به فشار اقتصادی بر اقشار مختلف جامعه بیفزایند.
