حذف یارانه ۱۸ میلیون ایرانی؛ افراد واجد شرایط حذف چه کسانی هستند؟

اقتصادایرانی:

دولت وظیفه دارد یارانه نقدی سه دهک بالا در میان اقشار درآمدی جامعه را حذف کند. این اقدام به معنای قطع یارانه حدوداً ۲۷ میلیون نفر است. بر اساس آمارهای رسمی، فرایند حذف یارانه‌ها از سال گذشته شروع شده است، اما حذف یارانه خانوارهای دهک‌های میانی و ششم تا هفتم ممکن است دولت را با چالش‌های جدیدی از جانب اعتراضات اجتماعی روبه‌رو کند.

احمد میدری، وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی، در واکنش به انتقادهای مطرح شده توسط مجلس نسبت به عدم انجام این تکلیف قانونی، تأکید کرد که دولت با توجه به وضعیت اقتصادی کشور، قابلیت اجرای چنین حذف گسترده‌ای را ندارد.

او توضیح می‌دهد که تا کنون، یارانه نزدیک به ۷ میلیون نفر توسط دولت چهاردهم قطع شده است و سوال اصلی اینجاست که آیا شرایط اقتصادی حال حاضر امکان حذف یارانه ۲۷ میلیون نفر دیگر را فراهم می‌کند یا خیر.

 

شاخص‌های حذف یارانه نقدی

دولت چهاردهم معیارهایی برای شناسایی دهک‌های جدید درآمدی و حذف یارانه اقشار پردرآمد وضع کرده است. این شاخص‌ها شامل شش بخش اقتصادی خانوارها است: «۱. کل درآمد اعضای خانواده»، «۲. میزان تراکنش‌های خرید خانوارها»، «۳. دارایی‌های ملکی»، «۴. خودروهای گران‌قیمت»، «۵. سفرهای بین‌المللی خانوار» و «۶. اقامت در خارج از کشور». تمامی خانوارهایی که یکی از این معیارهای شش‌گانه را داشته باشند، از دریافت یارانه نقدی حذف خواهند شد.

 

فرایند شناسایی پردرآمدها و حذف یارانه

بر اساس اطلاعات موجود، دولت از بهمن سال گذشته تا پایان آبان امسال، یارانه نقدی نزدیک به ۸ میلیون و ۸۸۳ هزار نفر را قطع کرده است. این مقدار، بخش کوچکی از هدف تعیین شده در قانون بودجه را شامل می‌شود. برای تکمیل این تکلیف قانونی، باید یارانه ۱۸ میلیون و ۱۱۶ هزار نفر باقی‌مانده از سه دهک بالا نیز حذف شود. این موضوع با توجه به وضعیت درآمدی خانوارها، چالش‌های زیادی به همراه خواهد داشت.

آمار ماهیانه نشان می‌دهد که تعداد یارانه‌بگیران از دهک‌های چهارم تا نهم به طور مستمر کاهش یافته است. تعداد یارانه‌بگیران در بهمن ۱۴۰۳ حدود ۵۰ میلیون و ۷۲۵ هزار نفر بود، اما تا آبان سال جاری این تعداد به ۴۱ میلیون و ۸۷۴ هزار نفر کاهش یافته است. این کاهش، نشان‌دهنده حذف یارانه بیش از ۸ میلیون و ۸۸۳ هزار نفر از ابتدای این فرآیند بوده است.

 

دشواری‌های حذف یارانه پردرآمدها

علی‌رغم این فرایند، چالش اصلی دولت تنها سرعت حذف یارانه‌ها نیست؛ مسئله بزرگ‌تر، متقاعد کردن افکار عمومی نسبت به این اقدام است. مجلس در قانون بودجه مشخصاً عدد ۲۷ میلیون نفر را ذکر نکرده است، بلکه تنها حذف یارانه سه دهک بالای درآمدی را الزام کرده است. دولت نیز با تأکید بر این عدد، تلاش می‌کند نشان دهد که این اقدام لزوماً به‌معنای حذف یارانه افراد ثروتمند نیست. بسیاری از خانواده‌هایی که شامل این قانون می‌شوند، شاید ازنظر اقتصادی بهتر از اقشار ضعیف باشند، اما در تعریف عمومی جامعه، ثروتمند محسوب نمی‌شوند.

 

مسیر سخت دولت برای پذیرش حذف یارانه‌ها از سوی مردم

اظهارات اخیر وزیر تعاون درباره کاهش اعتراضات افراد حذف‌شده، نکات جالبی را آشکار می‌کند. دولت این کاهش اعتراضات را نشانه افزایش دقت در شناسایی افراد مشمول حذف می‌داند. بر اساس گزارش‌ها، در سال‌های ۱۳۹۴ تا ۱۳۹۶ بیش از نیمی از خانوارهای حذف شده به این تصمیم اعتراض داشتند، اما در دوره جدید این اعتراضات کاهش قابل‌توجهی داشته است. به‌طوری‌که در نخستین مرحله حذف، فقط ۵ درصد از خانوارها معترض بودند که عمدتاً در میان پردرآمدترین قشرها قرار داشتند.

در مرحله دوم که خانوارهای دهک‌های پایین‌تر نیز تحت تأثیر قرار گرفتند، میزان اعتراضات به حدود ۲۰درصد رسید. این اطلاعات نشان می‌دهد که حذف افراد پردرآمد در ابتدای فهرست، حساسیت اجتماعی کمتری به همراه دارد؛ اما با نزدیک شدن به دهک هفتم، احتمال افزایش نارضایتی بسیار زیاد خواهد بود.

با این اوصاف، اگر دولت برای اجرای الزامات بودجه، بخواهد یارانه ۱۸ میلیون نفر دیگر از دهک‌های هفتم تا نهم را قطع کند، باید انتظار اعتراضات بیشتری را داشته باشد. پرسش کلیدی این است که آیا دولت می‌تواند عوارض اجتماعی این اقدام را مدیریت کند یا خیر.

با توجه به این که از ابتدا، یک دهک به طور کامل از فهرست یارانه‌بگیران نقدی خارج بوده است، حالا مسیر چالشی‌تر پیش روی دولت قرار گرفته است. در ۴ ماه باقی‌مانده از سال، دولت باید ماهانه حدوداً ۴.۵ میلیون نفر را از فهرست یارانه‌بگیران حذف کند و ناچاراً باید با خانواده‌هایی مواجه شود که گرچه در شرایط متوسط زندگی می‌کنند، اما نسبت به اکثریت جامعه از وضعیت اقتصادی بهتری برخوردارند.