حقایق تکان‌دهنده درباره تصویر زنان در فیلم‌های سعید روستایی!

تصویر زنان در فیلم‌های سعید روستایی؛ واقعیت‌های تلخ

سعید روستایی با کارنامه‌ای درخشان در سینمای ایران، غالباً به موضوعات اجتماعی می‌پردازد که در آن تصویر زنان نقش مهمی ایفا می‌کند. اما نگاه او به شخصیت‌های زن با نقدهایی جدی مواجه است. در آثار او، زنان عموماً درگیر شرایطی از ستمدیدگی و تبعیض هستند که آنان را به جایگاه قربانی می‌رساند.

زنان قربانی؛ از ابد و یک روز تا زن و بچه

در فیلم "زن و بچه" (۱۴۰۳)، مهناز (با بازی پریناز ایزدیار) نمادی از یک زن فداکار و رنج‌دیده است. زنی که وظیفه نگهداری از خواهرش و فرزندانش را برعهده دارد و حتی در برابر رفتار خشونت‌آمیز پسرش، علیار، مقاومت می‌کند. علیار به عنوان یک پسر ناهنجار، نماینده‌ای از مردسالاری باقی‌مانده در جامعه سنتی به تصویر کشیده شده است.

نمونه دیگر از این شخصیت‌ها را می‌توان در فیلم "ابد و یک روز" (۱۳۹۴) مشاهده کرد. سمیه، دختری جوان، مجبور به ازدواجی ناخواسته می‌شود تا خانواده‌اش از فقر نجات یابد. این فداکاری، بازتابی از شرایط زنان در خانواده‌های درگیر با مشکلات اقتصادی است.

زنانی گم‌شده در دنیای مردان

الگوی مشابهی نیز در فیلم "متری شیش و نیم" (۱۳۹۷) دیده می‌شود. الهام (پریناز ایزدیار)، در دنیای تیره خلافکاران مواد مخدر گرفتار شده و رابطه‌اش با ناصر خاکزاد (نوید محمدزاده) به نمادی از سرنوشت زنان در مقابل قدرت مردان تبدیل می‌شود. این شخصیت‌ها تصویری از شرایطی می‌سازند که زنان در آن برای بقا مجبور به انتخاب‌هایی دشوار هستند.

برادران لیلا؛ نگاه متفاوت اما تکراری

در فیلم "برادران لیلا" (۱۴۰۱)، لیلا (ترانه علیدوستی) به عنوان شخصیت مرکزی داستان، برای تحقق آرزوهای برادرانش تلاش می‌کند. او در برابر رفتار مستبدانه و ضدزن پدرش، اسماعیل (سعید پورصمیمی)، هیچ نقشی موثر ندارد. رنج‌های لیلا در این روایت، نشان‌دهنده سختی‌هایی است که زنان برای حفظ خانواده بر دوش می‌کشند، اما شخصیت او در نهایت تسلیم شرایط می‌شود.

نقش مادر؛ حضوری کم‌رنگ

مادران در آثار روستایی، غالباً به عنوان نظاره‌گرانی منفعل تصویر می‌شوند. در فیلم "زن و بچه"، مادر (فرشته صدر عرفایی) در مقام زنی شاغل، تنها به تلاش برای بهبود درآمد خود محدود است. نمونه مشابهی از این رویکرد را در شخصیت مادر فیلم "برادران لیلا" (نیره فراهانی) می‌بینیم که نقشش کم‌تر از یک شاهد به نظر می‌رسد و کلامش اهمیتی برای مردان خانواده ندارد.

الگوی تکرارشونده؛ نیازی به بازبینی

فیلم‌های سعید روستایی همچنان به طرح موضوعاتی پیرامون مظلومیت زنان می‌پردازند، اما تکرار الگوهایی چون سوگواره، فریب و حذف حقوق زنان ممکن است به تدریج تاثیر اجتماعی این آثار را کاهش دهد. بازنگری در این رویکرد می‌تواند راهی برای خلق روایت‌های نو و موثرتر باشد، تا داستان‌ها بتوانند به شکل مناسبی چهره زنان ایرانی را بازتاب دهند.