قانون جدید تقسیم ارث/ چگونه سهم هر ورثه مشخص می‌شود؟

اقتصادایرانی:

فوت هر انسان واقعه‌ای طبیعی است و پس از آن، برخی از حقوق مالی و غیرمالی فرد متوفی به وراث قانونی منتقل می‌شود. به عبارت دیگر، بازماندگان متوفی به‌عنوان قائم‌مقام او تلقی شده و اموال و دارایی‌های وی به آن‌ها منتقل می‌گردد. البته توجه به این مهم ضروری است که برخی حقوق شخصی و قائم به فرد، قابلیت انتقال نداشته و به وراث منتقل نمی‌شوند.

طبقات وراث و نحوه ارث بردن

با توجه به قانون، دو دسته از بستگان امکان ارث بردن از شخص متوفی را دارند:

۱. خویشاوندان نسبی

این گروه شامل افرادی است که از طریق رابطه خونی و تولد با متوفی مرتبط هستند، مانند: پدر، مادر، فرزندان، برادران، خواهران، عموها، دایی‌ها و غیره.

۲. خویشاوندان سببی

این دسته شامل افرادی است که به واسطه رابطه ازدواج با متوفی ارتباط دارند. همسر متوفی نمونه بارز خویشاوندان سببی است.

قانون برای افراد مشمول ارث، ترتیب خاصی تحت عنوان «طبقات ارث» تعیین کرده است. بر اساس این قانون، ارث به ترتیب طبقات زیر تقسیم می‌شود. نکته مهم این است که تا زمانی که فردی از طبقه اول وجود داشته باشد، طبقه دوم نمی‌تواند ارث ببرد، و همین‌طور برای طبقه سوم.

دسته‌بندی طبقات ارث

طبقه اول: پدر، مادر، فرزندان و در نبود فرزند، نوه‌ها.

طبقه دوم: برادران، خواهران، پدربزرگ، مادربزرگ، عمو، دایی و غیره.

طبقه سوم: عموها، عمه‌ها، دایی‌ها و خاله‌ها و فرزندان آن‌ها.

همچنین همسر متوفی، همیشه در کنار خویشاوندان نسبی طبقات فوق ارث خواهد برد.

نحوه تقسیم ارث

سهم وراث قانونی

سهم ارث زوجه: یک هشتم کل ارث زمانی که متوفی فرزند داشته باشد و یک‌چهارم در صورت نداشتن فرزند.

سهم ارث زوج: اگر متوفی فرزند داشته باشد، یک‌چهارم و در صورت نداشتن فرزند، یک‌دوم.

سهم مادر: یک‌ششم اگر متوفی فرزند یا خواهر و برادر داشته باشد؛ یک‌سوم در صورت نبود فرزند و خواهر و برادر.

سهم پدر: یک‌ششم اگر متوفی فرزند داشته باشد.

سهم دختر: درصورت نبود پسر، اگر تنها یک دختر باشد نصف ارث را دریافت می‌کند و در صورت تعدد، دوسوم بین دختران تقسیم می‌شود.

همچنین جزئیات دقیقی در خصوص سهم سایر دسته‌های وراث وجود دارد که باید مطابق قانون و اصول فقهی محاسبه شود.

الزامات قانونی جهت انتقال اموال متوفی

برای انتقال اموال متوفی، وراث باید گام‌های قانونی مشخصی را طی کنند. یکی از این گام‌ها، دریافت فرم ۱۹ مالیات بر ارث است. طبق اصلاحیه قانون مالیات‌های مستقیم مصوب تیر ۱۳۹۴، وراث باید ظرف یک سال از تاریخ فوت، اظهارنامه مالیات بر ارث را به اداره امور مالیاتی ارائه نمایند. این اظهارنامه باید شامل جزئیات دارایی‌های متوفی، دیون شرعی، هزینه کفن و دفن و سایر موارد باشد تا مالیات بر ارث دقیقاً محاسبه شود.

عدم ارائه اظهارنامه در این بازه زمانی باعث می‌شود معافیت‌های مالیاتی حذف شده و ارزش روز اموال مبنای محاسبه مالیات قرار گیرد که مبلغی بسیار بالاتر خواهد بود.

مدارک مورد نیاز برای انتقال اموال

کارت ملی و شناسنامه متوفی و وراث

اسناد بدهی و مطالبات متوفی

مدارک مالکیت اموال مانند سند ملک، خودرو، سهام و غیره

آخرین وصیت‌نامه در صورت وجود

گواهی فوت رسمی

هزینه انحصار وراثت

تخمین هزینه درخواست گواهی انحصار وراثت مبلغی بین ۱۴۰ تا ۲۰۰ هزار تومان یا حتی بیشتر است. این درخواست به‌عنوان یک دعوای غیرمالی مطرح می‌شود و ممکن است هزینه‌های اضافی نیز شامل آن شود.

جدول سهم‌الارث طبقه اول

جدول (الف) سهم‌الارث طبقه اول
توضیحات	میزان سهم‌الارث				وارث
---	تمام ترکه به او می‌رسد				پدر و مادر یا یکی از فرزندان
اگر مادر حاجب داشته باشد، سهم وی یک‌ششم خواهد بود.	---				پدر و مادر
	در صورت نبود حاجب، سهم مادر یک‌سوم است.
در صورت امکانات خاص	سهم دختر ۳/۶	مادر ۱/۶		پدر ۱/۶	پدر، مادر و یک دختر
در صورت نبود شرایط.
۴/۶ میان دختران تقسیم می‌شود.	مادر ۱/۶		پدر ۱/۶		پدر یا مادر و چند دختر
مابقی به نسبت پسر دو برابر دختر	مادر ۱/۶		پدر ۱/۶		پدر و مادر یا یکی از آن‌ها و پسر و دختر