عکس دوران کودکی رضا داوودنژاد در بغل فریماه فرجامی؛ داستان مرگ تلخ عمه رضا
اقتصادایرانی: عکس دیده‌نشده‌ای از کودکی رضا داوودنژاد در آغوش مرحومه فریماه فرجامی منتشر شد؛ یادگاری تلخ از اولین حضور رضا در سینما، چند ماه پس از مرگ عمه‌اش و نقش‌آفرینی ماندگار در فیلم پدرش.
در سال ۱۳۶۵، علیرضا داوودنژاد، پدر رضا داوودنژاد، پس از توقیف اولین اثر پس از انقلابش با نام «قدغن» (۱۳۵۷) و همچنین ناکامی‌های تجاری دو فیلم دیگرش یعنی «جایزه» (۱۳۶۱) و «خانه عنکبوت» (۱۳۶۲)، فیلمی با موضوع خانواده و اعتیاد را آغاز کرد. او امیدوار بود این فیلم که نامش «بی‌پناه» بود، بتواند شکست‌های پیشین را جبران کند و اگرچه شاید توجه منتقدان را جلب نکند، اما در گیشه به موفقیت برسد.
خلاصه داستان «بی‌پناه»
این فیلم داستانی ساده با ساختاری مرسوم داشت. در پاییز ۱۳۵۸، کمی پس از انقلاب، مردی به نام مرتضی (عبدالرضا اکبری) که با مادرش (پری امیرحمزه) زندگی می‌کند، با اعظم (فریماه فرجامی)، زنی رنج‌کشیده و مطلقه، آشنا می‌شود. او که احساس مسئولیت می‌کند، با اعظم ازدواج می‌کند. اما اعظم حقیقتی را از مرتضی پنهان کرده است؛ او از ازدواج پیشین خود فرزندی به نام رضا (رضا داوودنژاد) دارد که اکنون نزد پدر معتادش، احمد (مصطفی طاری)، زندگی می‌کند. احمد ادعا می‌کند تغییر کرده و سعی دارد اعظم را متقاعد کند که به زندگی سابقشان بازگردد، اما اعظم با وجود تغییرات احمد تصمیم می‌گیرد در کنار همسر جدیدش بماند. در ادامه، فرزند اعظم توسط افرادی که با احمد در ارتباط هستند گروگان گرفته می‌شود. مرتضی پس از اطلاع از این اتفاق، اقدام به مبارزه با گروه خلافکار کرده و در نهایت رضا را به آغوش مادرش بازمی‌گرداند.
تغییر بازیگران فیلم به دلیل اتفاقات خانوادگی
در ابتدا قرار بود بازیگران دیگری مانند فخری خوروش، افسانه بایگان و محمدرضا داوودنژاد (برادر علیرضا داوودنژاد) در فیلم حضور داشته باشند، اما به دنبال فوت خواهر برادران داوودنژاد، تغییراتی در تیم بازیگری ایجاد شد. در نهایت، مصطفی طاری جایگزین محمدرضا داوودنژاد شد و همچنین پری امیرحمزه و فریماه فرجامی به جای خوروش و بایگان ایفای نقش کردند.
واکنش‌ها به فیلم «بی‌پناه»
طبق گزارش جمال امید در جلد دوم کتاب «تاریخ سینمای ایران ۱۳۶۹-۱۳۵۸»، این فیلم از نظر تجاری موفق عمل کرد، اما اغلب نقدها نسبت به آن منفی بودند. نقدهای منفی بیشتر بر محتوای شعاری و موسیقی پرطمطراق و احساسی فیلم که به نظر می‌رسید بیش از حد به دنبال جلب احساسات تماشاگران بود، تمرکز داشتند. با این حال، در میان این نقدها، کامبیز کاهه با دیدگاهی متفاوت، بازی رضا داوودنژاد در نقش کودک را مورد تحسین قرار داد و نوشت: «بازی ستودنی رضا داوودنژاد نیز فروغی است که در کویر فیلم رفته‌رفته ناپدید می‌شود.»
تصاویری ماندگار از پشت صحنه
تصاویر به جا مانده از پشت صحنه فیلم، رضا داوودنژاد را در حالتی نشان می‌دهد که پدرش او را هدایت می‌کرد یا در لحظه‌ای دیگر، او را در آغوش مرحوم فریماه فرجامی می‌بینیم.
