ایران و اسرائیل در مسیر جنگ جدید؟ / پیشنهاد اندیشکده‌ ها برای کاهش خطر

پیامدهای جنگ و تغییرات منطقه

حمله اسرائیل به ایران به دلیل حمایت تهران از گروه‌های ضد اسرائیلی، برنامه هسته‌ای پیشرفته و رویکردهای تهاجمی بود. اما وقوع این جنگ نشان داد بازدارندگی دو دهه‌ای ایران در برابر اسرائیل از بین رفته است. آمریکا با بازگشت ترامپ به قدرت و حمایت از اسرائیل، به این کشور امکان آغاز جنگی داد که پیش‌تر رؤسای جمهور دیگر از آن جلوگیری کرده بودند.

پیامدهای جنگ هنوز در حال تاثیرگذاری است. جنگنده‌های اسرائیلی با حمله به اهداف نظامی و هسته‌ای ایران، و پاسخ موشکی ایران به تأسیسات حیفا اسرائیل، منطقه را در رقابتی فرسایشی برای برتری نظامی قرار داد. تهران مقاومت خود را به رخ کشید و نشان داد در برابر فشارهای آمریکا و اسرائیل کوتاه نمی‌آید. کشورهای منطقه نیز از تشدید تنش‌ها نگران‌اند و احتمال گسترش درگیری به کل خاورمیانه وجود دارد.

معادله بازدارندگی تغییر یافته

جنگ اخیر نشان داد معادله قدرت میان ایران و اسرائیل تغییر کرده است. توان موشکی ایران و شبکه متحدان آن در برابر برتری نظامی اسرائیل و آمریکا به چالش کشیده شده است. انفجارهای گسترده و حملات دقیق، سیستم‌های دفاعی و هسته‌ای ایران را تحت فشار قرار داده‌اند، اما نگرانی کشورهای منطقه از بی‌ثباتی سیاسی ایران همچنان ادامه دارد.

از سوی دیگر، نفوذ اطلاعاتی و اقدامات نظامی اسرائیل نشان داده است که توانایی این کشور برای اقدام در آسمان ایران، به شکلی گسترده منطقه را تهدید می‌کند. پادشاهی‌های خلیج فارس درباره امنیت خود ابهام دارند و تلاش می‌کنند روابط دفاعی خود را متنوع کنند.

شکستن توقف غیررسمی

آتش‌بس بدون توافق رسمی میان ایران و اسرائیل به پایان رسید و وضعیتی شکننده ایجاد کرد. اسرائیل بدون حمایت کامل آمریکا توان ادامه جنگ را ندارد، در حالی که ایران با کمک روسیه و چین در این میان بازدارندگی نظامی خود را بازسازی می‌کند. اما مسیر این بازسازی و مذاکرات احتمالی همچنان نامشخص است.

جنگ دوازده‌روزه نشان داد راهبردهای تهاجمی موفقیتی موقت دارند و در نهایت منجر به تشدید تنش شده‌اند. ایران، آمریکا و اسرائیل در موقعیتی بی‌ثبات به سر می‌برند و احتمال تکرار جنگ وجود دارد.

ضرورت رویکرد دیپلماتیک

اروپا با فعال کردن مکانیسم ماشه تحریم‌ها علیه ایران، تلاش کرده است تنش‌ها را کاهش دهد. اما اکنون ضروری است اروپا به مسیر دیپلماسی بازگردد و مذاکرات را میان ایران، اسرائیل و آمریکا تسهیل کند. اقدامات کوچک متقابل مانند توقف غنی‌سازی اورانیوم می‌توانند به کاهش خطر جنگ کمک کنند.

تعمیق همکاری اروپا با کشورهای شورای همکاری خلیج فارس نیز امری حیاتی است. پلتفرم مشترک E3/EU-G3-GCC می‌تواند به کاهش تنش‌های منطقه‌ای، مدیریت بحران‌های مرتبط و پیگیری امنیت جامع در خاورمیانه کمک کند.