گزارش ویژه/چرا واردات لوازم خانگی در ایران ممنوع شد؟

بیش از یک دهه از آغاز سیاست ممنوعیت واردات لوازم خانگی در ایران به بهانه حمایت از تولید داخلی می‌گذرد، سیاستی که هدف اصلی آن رشد، نوآوری و خودکفایی در این صنعت بود. با این حال، عدم وجود رقابت خارجی و وابستگی به قطعات و فناوری وارداتی باعث شده تا سوالات جدیدی درباره آثار واقعی این رویکرد مطرح شود.

آیا ممنوعیت واردات به رشد تولید داخلی منجر شده است؟

اتفاقی که اخیراً در تلویزیون‌های هوشمند برندهای ایرانی مانند اسنوا و دوو رخ داد، به دلیل اختلال نرم‌افزاری بود که به‌روزرسانی ناگهانی آن‌ها باعث از کار افتادن‌شان شد. این اتفاق بار دیگر این پرسش را مطرح کرد که آیا سیاست ممنوعیت واردات واقعاً در ارتقای کیفیت و توان تولید داخلی موفق بوده یا تنها موجب ایجاد حاشیه امن برای تولیدکنندگانی شده است که نیازی به رقابت با برندهای خارجی ندارند.

خودکفایی به بهانه ممنوعیت واردات

سیاست ممنوعیت واردات لوازم خانگی به هدف حمایت از تولید داخلی در ایران اجرا شد. با گذشت بیش از یک دهه از این تصمیم، همچنان این سوال وجود دارد که آیا این سیاست به اهداف خود نزدیک شده است؟ هرچند در این مدت برخی محصولات به‌صورت قاچاق وارد کشور شده‌اند، اما ممنوعیت واردات همچنان پابرجا است.

چالش‌های تأمین قطعات و وابستگی به واردات

محمدحسین اسلامیان، نایب رئیس اتحادیه فروشندگان لوازم خانگی، در این خصوص توضیح داد که ایران هنوز به‌عنوان تولیدکننده صفر تا صد لوازم خانگی عمل نمی‌کند. برای مثال، تولید قطعات اصلی مانند موتور ماشین لباسشویی، یخچال و بردهای الکتریکی همچنان به واردات وابسته است. در بسیاری موارد، واردات این قطعات از منظر اقتصادی نسبت به تولید آن‌ها در داخل مقرون به صرفه‌تر است.

بدعهدی شرکت‌های خارجی و ممنوعیت واردات

اسلامیان در ادامه افزود که دلیل اصلی ممنوعیت واردات لوازم خانگی، بدعهدی شرکت‌های کره‌ای پس از اعمال تحریم‌های آمریکا در سال ۱۳۹۷ بود. این شرکت‌ها به‌طور کامل خط تولید خود را در ایران تعطیل کردند و از ارسال قطعات به کشور جلوگیری کردند. این وضعیت موجب شد که دولت تصمیم بگیرد با ممنوعیت واردات، فضای مساعدی برای تولیدکنندگان داخلی ایجاد کند.

چالش‌های رقابت و آزادسازی واردات

اسلامیان همچنین معتقد است که در صورت آزاد شدن واردات، محصولات داخلی به دلیل هزینه بالای تولید به سختی می‌توانند با کالاهای خارجی رقابت کنند. این مسئله ناشی از تحریم‌ها، مشکلات ارزی و تأمین مواد اولیه است که قیمت تمام‌شده کالاهای ایرانی را افزایش داده است.

تحلیل کلی و آینده سیاست ممنوعیت واردات

بررسی سیاست ممنوعیت واردات نشان می‌دهد که حمایت بدون ایجاد رقابت، کیفیت و نوآوری را تضمین نمی‌کند. در نتیجه، بازار انحصاری ایجاد شده، مصرف‌کنندگان را مجبور به خرید کالاهایی کرده که صرف نظر از کیفیت، تنها گزینه قابل دسترس هستند.

مزایای ممنوعیت واردات معایب ممنوعیت واردات

ماجرای اختلال تلویزیون‌های اسنوا و دوو نشان داد که بخش زیادی از تولید داخلی هنوز در برابر مشکلات خارجی آسیب‌پذیر است. به‌طورکلی، تا زمانی که تولیدکنندگان داخلی ملزم به رقابت واقعی نشوند و به فناوری‌های جهانی دسترسی پیدا نکنند، کیفیت و اعتماد عمومی بهبود نخواهد یافت.

به نظر می‌رسد سیاست ممنوعیت واردات نیازمند بازنگری جدی است تا بتواند مسیر واقعی رشد صنعت لوازم خانگی ایرانی را فراهم کند، نه اینکه تنها سود کوتاه‌مدتی برای تولیدکنندگان ایجاد کند.