چرا ویتنام رشد کرد و ایران عقب ماند؟
اقتصاد ایرانی ؛در حالی که ایران و ویتنام در دهه ۷۰ میلادی با چالش‌های مشابهی همچون جنگ و تحریم مواجه بودند، مسیرهای متفاوتی را طی کردند. امروز، ویتنام به یکی از قطب‌های صادرات صنعتی آسیا تبدیل شده است، در حالی که ایران همچنان با مشکلات اقتصادی و ساختاری روبه‌رو است. چرا این تفاوت در پیشرفت‌ها به وجود آمد و چه عواملی باعث شده که یکی از این کشورها در مسیر رکود و دیگری در مسیر رشد قرار گیرد؟
تفاوت‌های توسعه اقتصادی ایران و ویتنام: مسیرهای متفاوت با چالش‌های مشابه
کاربری با نام رسول در توییتر به مقایسه دو کشور ایران و ویتنام پرداخته است که هر دو در دهه ۷۰ میلادی با جنگ، تحریم و بی‌ثباتی مواجه بودند. اما در طی ۵۰ سال، یکی از این کشورها درگیر رکود، فساد و مهاجرت است، و دیگری به قطب صادرات آسیا تبدیل شده است. چرا؟
مشخصات کلی منابع انسانی و طبیعی:
ایران:
جمعیت: حدود ۸۸ میلیون نفر
منابع طبیعی: نفت، گاز، معادن فلزی، زمین‌های حاصل‌خیز
نیروی انسانی: آموزش‌دیده اما گرفتار فرار مغزها
ویتنام:
جمعیت: حدود ۹۹ میلیون نفر
منابع طبیعی: محدود (برنج، معادن سبک، دریا)
نیروی انسانی: جوان، منضبط، با بهره‌وری رو به رشد
دلایل عقب‌ماندگی ایران:
تمرکز بر اقتصاد نفتی
سیاست‌گذاری ناپایدار
فساد ساختاری
نظام بانکی ناکارآمد
درگیری مزمن با جهان
دلایل رشد ویتنام:
تمرکز بر صادرات صنعتی
جذب سرمایه خارجی
اصلاحات آموزشی
کارآمدسازی دولت
روابط متوازن با جهان
مدیریت منابع طبیعی:
ایران: با منابع سرشار نفت و گاز، آن‌ها را خام‌فروشی کرد و در بودجه مصرف جاری خرج کرد.
ویتنام: با منابع محدود، به‌جای استخراج، بر صادرات دانش و صنعت مونتاژ تمرکز کرد.
مدیریت منابع انسانی:
ایران: موج مهاجرت نخبگان و سرخوردگی جوانان را تجربه می‌کند.
ویتنام: با اصلاح نظام آموزشی و ثبات اجتماعی، نیروی کار ماهر و رقابتی پرورش داد.
تولید ناخالص داخلی (GDP):
ایران: حدود ۳۵۰ میلیارد دلار
ویتنام: حدود ۴۱۵ میلیارد دلار (۲۰۲۴)
با اینکه منابع طبیعی ویتنام محدودتر از ایران است، اما این کشور با اقتصاد صادرات‌محور و برنامه‌ریزی متمرکز پیشی گرفته است.
نرخ تورم (۲۰۲۴):
ایران: بیش از ۴۵٪
ویتنام: زیر ۵٪
ثبات پولی در ویتنام نتیجه انضباط مالی و شفافیت پولی است، نه شعارهای سیاسی.
رفاه عمومی و زیرساخت‌ها:
ویتنام: با درآمد سرانه پایین‌تر، اما با حمل‌ونقل عمومی کارآمد، پوشش درمانی وسیع، مسکن ارزان و آموزش رایگان، رفاه بهتری برای مردمش فراهم کرده است.
پیشرفت صنعت و دانشگاه:
ایران: هنوز درگیر خودروسازی دولتی و مونتاژ موبایل است.
ویتنام: به هاب صنعت الکترونیک و نساجی آسیا تبدیل شده است.
دانشگاه‌های ویتنام در رده‌بندی جهانی در حال صعود هستند، در حالی که دانشگاه‌های ایران اغلب دچار خروج اساتید هستند.
سلامت اداری و اقتصادی:
شاخص فساد:
ایران: جایگاه حدود ۱۴۶
ویتنام: جایگاه حدود ۷۷
دولت ویتنام طی ۲ دهه با فساد ساختاری جنگید و مدیران فاسد را بدون مماشات حذف کرد.
شاخص امید به زندگی و رضایتمندی:
امید به زندگی:
ایران: حدود ۷۵ سال
ویتنام: حدود ۷۴ سال
اما رضایت از زندگی و شاخص کیفیت زندگی در ویتنام بالاتر است (طبق گالوپ و OECD).
حکمرانی عاقلانه:
ویتنام با ترکیب سوسیالیسم سیاسی و لیبرالیسم اقتصادی توانست ثبات ایجاد کند. تصمیم‌گیری‌ها در چارچوب رشد پایدار و افزایش رضایت عمومی صورت گرفته است.
ویتنام ثابت کرده که بدون نفت، بدون رانت و با یک ملت منظم و برنامه‌ریزی هوشمندانه می‌توان رشد کرد. ایران اما با همه ثروت‌های طبیعی، هنوز درگیر چالش‌هایی است که بیشتر از آنکه اقتصادی باشند، مدیریتی و ساختاری هستند.
