شرایط ما و بازی در نظام بین‌الملل
حمید روشنایی/ کارشناس روابط خارجی
ادامه یادداشت را بخوانید:
در بازی دیپلماتیک اولین شرط اراده یک کشور یا سازمان برای بازی کردن است و دومین شرط آمادگی و داشتن امکانات لازم از جمله افرادی ورزیده، قدرت سیاسی، نظامی و اقتصادی است و سومین شرط، شرایط مطلوب بین‌المللی و منطقه‌ای و موقعیت مناسب جهت بازی است.
بازی دیپلماتیک در نظام‌های مختلف دوقطبی و چندقطبی و دوران گذار متفاوت است و شرایط خود را دارد. اشتباه در انتخاب زمان، مکان و ارزیابی طرف مقابل می‌تواند به خسارات غیرقابل جبران منتج شود و رهبران یک کشور موظف هستند با اطلاعات درست از آیتم‌های مختلف این بازی، اقدام به شروع بازی کنند.
در تاریخ ایران و حتی جهان، یکی از شاخص‌ترین بازی‌های دیپلماتیک، توافق برجام بود. در این بازی که جمهوری اسلامی ایران در مقابل ۱+۵ کشور قدرتمند ظاهر شد و توانست به یک توافق مهم که در آن ایران از قید ۶ قطعنامه تحریمی شورای امنیت بیرون آید، منجر شود. اگرچه این توافق به‌دلیل خروج آمریکا و ضعف اروپا در ادامه آن، به یک شکست جهانی در انجام تعهدات بین‌المللی منتج شد اما در نوع خود یک بازی پیچیده و مهم بود.
اکنون نیز به‌دلیل شرایط به‌وجودآمده، احساس می‌‌شود جمهوری اسلامی ایران و منطقه نیاز به یک بازی قوی و حساس دیپلماتیک دارند؛ بازی‌ای که در آن، سایه جنگ منطقه‌ای و حتی جهانی برداشته شود و به یک نقطه با ثبات برسد. برای ایجاد چنین بازی مهمی:
۱ باید باور کنیم که گفت‌وگو کردن و بازی‌های دیپلماتیک یک امر رایج در روابط خارجی است و نباید از آن واهمه داشته باشیم.
۲ باید اراده قوی از سوی مسئولان ایرانی وجود داشته باشد. بر این اساس، ورود دیپلمات‌های ایرانی به صحنه مذاکره زمانی صورت پذیرد که با یک پشتوانه قوی حاکمیتی و اجماع در داخل همراه باشد. تجربه برجام نشان داد که هرگونه شلیک از پشت در نهایت به شکست مذاکرات می‌انجامد. هرچند ممکن است توافقی هم به امضاء رسیده باشد.
۳ با توجه به حوادث اخیر به‌خصوص جنگ ۱۲ روزه، با قطعیت می‌توان گفت که مهمترین امکان و ابزار قدرت دیپلمات‌های ما در پشت میز مذاکرات، حمایت مردم و رضایت آنها از انجام هرگونه توافق است. در نتیجه ابتدا باید رضایت‌مندی را در مردم افزایش داد تا شرایط مناسب داخلی برای این روند شکل گیرد.
۴ باید این واقعیت را پذیرفت که شرایط نسبت به مذاکرات برجام تغییر کرده و براساس آن صحنه بازی نیز به شکل گذشته نخواهد بود. هر گونه درک اشتباه از توانمندی خودمان، رقبا و حتی حامیان ما در این بازی، نتیجه را به نحو چشمگیری تغییر خواهد داد و ممکن است به یک بازی با حاصل جمع صفر به زیان ما تبدیل شود.
۵ هر بازیگری می‌داند که مهره‌ها، هرکدام ارزش و جایگاه خود را دارد برای همین باید بهترین بهره را در بهترین زمان ببرد. استفاده بی‌موقع و بی‌فکر از مهره‌ها می‌تواند نتایج ناخوشایندی را به همراه داشته باشد.
بازی‌های دیپلماتیک به شهادت تاریخ توانسته یک کشور را به اوج برساند و یا متوقف نماید. در نتیجه این هنر بازیکنان و تصمیم‌گیران است که در آینده مورد قضاوت قرار خواهد گرفت.
